Baskılar, tutuklamalar, sansür ve saldırılar… 3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü Günü’nde Türkiye’deki gazeteciler özgür değil.

Türkiye Gazeteciler Sendikası (TGS) tarafından hazırlanan 2022-2023 Basın Özgürlüğü Raporu yayınlandı. Rapor, geçmiş yıllarda olduğu gibi son bir yıllık süreçte basın özgürlüğüne yönelik müdahaleleri tespit etmek ve gazetecilerin ekonomik-sosyal haklarındaki durumu ortaya koymak amacıyla hazırlandı.

TGS tarafından yapılan açıklamada rapora ilişkin "Bu yıl gazetecilere yönelik cezasızlığın raporun odağına aldık. Cumhuriyetin 100. yılında yayınlanacak raporumuzda Türkiye basın tarihine göz attık ve gazetecilere yönelik yaşam hakkı ihlalleri ile şiddet vakalarında cezasızlık pratiğini gündeme aldık. Bu hususta kıymetli hukukçu Prof. Dr. İbrahim Özden Kaboğlu da cezasızlığın kökenindeki sorunları ve çözüm yollarını kapsamlı olarak değerlendirdiği “İnsan Hakları İhlalleri ve Cezasızlık” adlı makalesiyle raporumuza katkı sundu. Raporumuzda ayrıca ülkemizi yasa boğan Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat 2023 depremlerinde medya mensuplarının yaşadıklarını ayrı bir başlık altında inceledik" ifadelerine yer verildi.

TGS 2022-2023 Basın Özgürlüğü Raporuna göre;

47 gazeteci cezaevinde

Verilere göre son bir yılda en az:

96 gazeteci fiziksel saldırıya uğradı.

43 gazeteci sözlü olarak tehdit edildi.

32 gazeteci tutuklandı.

3 Mayıs 2023 tarihi itibarıyla 47 gazeteci gazetecilik faaliyeti nedeniyle cezaevinde.

Tutuklu gazetecilerin yüzde 80’i ‘Silahlı Örgüt Üyeliği Suçu’ ile suçlanıyor.

11 gazeteci cezaevinden tahliye edildi.

97 gazeteci gözaltına alındı. Gazeteciler gözaltında toplamda 1087 saat kaldı.

33 gazeteci ise haklarında açılan soruşturmalar nedeniyle ifade verdi.

Geçtiğimiz yıl görülen 125 ceza yargılamasında 263 gazeteci yargılandı. 35 davada karar çıktı. 90 yargılama devam ediyor. 55 yıl 1 ay 21 gün hapis cezası kararı çıktı.

63 gazeteci beraat etti.

19 bin TL adli para cezasına hükmedildi.

Gazeteciler aleyhine açılan 14 tazminat davasının 7’sinde karar çıktı. Toplamda 120 bin TL tazminata hükmedildi.

4.148 habere ve 46 haber sitesine erişimin engellenmesine karar verildi.

682 haberin tamamı veya bir bölümünün içerikten çıkarılmasına karar verildi.

9 haber içeriğinin arama motorlarından ilişkilendirilmesi, unutulma hakkı gerekçesiyle kesildi.

RTÜK’ten 58 ayrı idari para cezası kararı çıktı. Toplamda 13.703.913,56 TL idari para cezası kesildi. 33 defa yayın durdurma cezası verildi.

BİK, Evrensel gazetesine 2019’dan itibaren vermediği ilan ve reklamları 22 Ağustos 2022 tarihli kararıyla tümüyle iptal etti.

26 medya çalışanı hayatını kaybetti

6 Şubat 2023 tarihli depremlerin ardından elimize ulaşan verilere göre en az:

26 gazeteci ve basın çalışanı hayatını kaybetti.

2 gazeteci TCK 217/A “halkı yanıltıcı bilgiyi alenen yayma” suçlamasıyla tutuklandı.

6 gazeteci gözaltına alındı.

4 gazeteci ifadeye çağrıldı.

18 gazeteci linç girişimine varan fiziki saldırıya maruz kaldı.

21 gazetecinin ise haber yapması tehdit edilerek engellendi.

3 gazetecinin iş akdine son verildi veya istifaya zorlandı.

RTÜK, deprem ile ilgili yayınlar nedeniyle toplamda 4.324.251 TL idari para cezası ve beş kez yayın durdurma kararı verdi.

Arama kurtarma çalışmaları sırasında sosyal medyaya bant daraltma uygulaması yapıldı.

Hürriyet ve Halk TV’de hukuksuzluk sürüyor

Ekonomik ve sosyal haklar bağlamında ise tablo şöyle:

Gazetecilik faaliyeti yürüten işletmelerdeki kayıtlı çalışan sayısı 27.241’e yükseldi. Gazetecilerin, iş kolu içindeki toplam kayıtlı çalışan sayısı içindeki oranı ise %27,4 oldu.

2022 yılı resmî genel işsizlik oranı %10,4 ve yüksekokul ve fakülte mezunları içinde işsizlik oranı %11,3 iken gazetecilik mezunları arasındaki işsizlik oranı %15,7 oldu.

2022 yılında da gazetecilik mezunları (%15,7), sosyal hizmetler (%22,4) ve sanat (%16,2) mezunlarının ardından en yüksek işsizliğe maruz kalan üçüncü kesim oldu.

İşsizliğin ve güvencesiz istihdamın neden olduğu karamsarlığı TGS, yürüttüğü başarılı örgütlenme kampanyaları ile dağıtıyor.

TGS, işkolunda toplamda 15 farklı işletmede yetkili. Görüşmelerin çeşitli aşamalarda sürdüğü dört işletmede daha toplu iş sözleşmesi imzalanması halinde bu sayı 19 olacak. Bu şirketlerin 8’i uluslararası, 7’si ulusal ve 4’ü yerel düzeyde faaliyet yürütüyor.

İşverenlerin sendika karşıtı tutum ve ısrarı bu dönemde de görülüyor. TGS’nin Hürriyet gazetesi ve Halk TV ile ilgili yetki davaları çeşitli aşamalarda devam ediyor.

İşverenlerin yetki itirazlarına, uzun süren yetki davalarına ve bu süreçte işverenlerin işten atma tehditlerine rağmen TGS, Ocak 2023 verilerine göre üye sayısını 1671’e taşımayı başardı.

TGS, gazeteciler arasında örgütlenme deneyimi ve tarihi olan tek sendika olarak bu dönemde de öne çıkıyor.

Gazetecilik faaliyeti nedeniyle özgürlüğünden mahrum bırakılan gazetecilerin dava dosyaları incelenerek hazırlanan rapora göre Türkiye'de tutuklu bulunan gazeteciler: