Türkiye, Brexit sonrası Birleşik Krallık ile Gümrük Birliği’nin devamını sağlayacak Serbest Ticaret Anlaşması’nı (STA) Ekim ayında imzaya hazır hale getirip, yıl sonuna kadar onay sürecini tamamlamayı hedefliyor.

Ege İhracatçı Birlikleri’nin düzenlediği online video konferansta Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdür Yardımcısı Atilla Bastırmacı’nın katılımıyla Brexit’in Türkiye ve Birleşik Krallık’ın ticaretine etkileri değerlendirildi.

İkili ticaret hacmi 20 milyar dolara çıkacak

Ege İhracatçı Birlikleri Koordinatör Başkanı Jak Eskinazi, 2016’da referandumla başlayan Brexit müzakerelerinin yaklaşık 4 yıl sürdüğünü, Birleşik Krallık’ın Avrupa Topluluğu ile başlayan ortak pazar yolculuğundan 47 yıl sonra ayrıldığını hatırlattı.

“Şubat ayındaki ayrılıkla birlikte 2020 yılı boyunca sürecek geçiş dönemi başladı. Birleşik Krallık ile yıllardır yukarı yönlü bir seyir izleyen ticaretimiz var. İhracatımız geçen yıl 11 milyar dolar tutarında gerçekleşti. 16 milyar dolar seviyesindeki ikili ticaret hacmimizi Gümrük Birliği’nin sağladığı muafiyet avantajını koruyarak 20 milyar dolara ulaştırmak istiyoruz. Dolayısıyla geçiş dönemindeki en önemli konu; Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği ile imzalamasını beklediğimiz anlaşmaya eş zamanlı bir Serbest Ticaret Anlaşması’nın ülkemizle de imzalanarak yürürlüğe girmesi. Aksi taktirde geçiş sürecinin sona erdiği 1 Ocak 2021 tarihine kadar STA’yı imzalayamazsak gümrük vergisine tabi olacağız. Koronavirüsün dünyada en çok etkilediği ülkelerden biri olan Birleşik Krallık’a hiç şüphesiz ekonomik yansımaları da oldu ve bundan bizim ticaretimiz de etkilendi. Birleşik Krallık’a Ocak-Temmuz döneminde 5 milyar dolarlık, Temmuz’da 924 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdik.”

Avrupa Birliği zor bir dönemden geçiyor

Eskinazi, Türkiye ve Birleşik Krallık’ın ticaretinde otomotiv, hazır giyim ve konfeksiyon, değerli maden ve mücevherat, elektrik elektronik, kimyevi maddeler gibi sanayi ürünlerinin en büyük ihracat kalemleri arasında yer aldığını sözlerine ekledi.

“Avrupa Birliği ise ihracatımızın yüzde 50’sini gerçekleştirdiğimiz en önemli ticari partnerimiz. İlk kez Birleşik Krallık gibi güçlü bir üyesini kaybetmesiyle zorlu bir döneme giren Avrupa Birliği, bütün ülkeler gibi beklenmedik bir anda pandemiyle karşı karşıya kaldı. Salgının en yoğun olduğu dönemde Birliğe üye ülkelerin dayanışma ruhunu askıya aldıklarına şahit olduk. Avrupa Birliği’nin kendi üyeleri tarafından da artık etkinliğinin sorgulandığı, birlik içinde derin çatlakların oluştuğu bir dönemden geçiyoruz. Öte yandan küresel tedarik zincirinin değişeceği daha yakın coğrafyaların tercih edileceği öngörüleri, üretim becerisiyle ve nitelikli iş gücüyle öne çıkan Türkiye için de fırsatlar oluşturuyor. İlişkilerimizi koruyarak aynı zamanda yeni sektörleri ekleyerek ihracatçıların pazara girişi kolaylaştırılmalı ve ekonomik bağlarımızı güçlendirmemiz lazım. Eylül sonuna kadar STA’nın imzalanmaya hazır hale gelmesini umuyoruz. Ekim’de anlaşmanın neticesiyle ilgili ihracatçılarımızı bilgilendireceğimiz bir online video konferans daha düzenleyeceğiz.”

Brexit sonrası Birleşik Krallık ile ilgili değerlendirmeler şu şekilde;

-Birleşik Krallık, 1 Ocak 2021’den itibaren bağımsız bir ticaret politikası izleyecek. Türkiye’nin Birleşik Krallık ile yapacağı STA, AB ile Birleşik Krallık arasındaki müzakerelere paralel olarak yapılacak. Birleşik Krallık, AB’den ayrılmasıyla yeniden ticaret rejimi oluşturuyor.

-İngiliz tarafı geçiş süresini uzatmayacak. 1 Ocak itibariyle Birleşik Krallık ticari olarak AB’den tamamen ayrılmış, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) bazlı ticarete geçmiş olacak. TIR parkları, TIR rotalarının hazırlanması, gümrük işlemleri, gümrüklerde kullanılacak yazılım programlarının test edilmesi gibi operasyonel boyutla ilgili çalışıyorlar. Gümrüklerde kontrollerin başlamasıyla Ocak ayında 40-45 km’lik TIR kuyruklarının oluşacağı söyleniyor.

-Birleşik Krallık 19 Mayıs tarihinde 1 Ocak 2021’den sonra geçerli olacak gümrük vergilerini açıkladı. En önemli ihracat kalemlerimiz gümrük vergisine tabi olacak. Otomotiv, hazırgiyim, konfeksiyon televizyon gibi bir çok üründe en önemli ihracat pazarımız Birleşik Krallık ile ilave bir tercihli anlaşma olmazsa gümrük vergisiyle karşı karşıya kalacağız. Hazırgiyimde gümrük vergileri yüzde 12, otomotivde yüzde 2 ile yüzde 14 arasında, kuru üzümde ise yüzde 2.

-Sanayi ürünlerinde ihracatımızın yüzde 95’i, tarım ürünlerinde de ihracatımızın önemli bir kısmı gümrük vergisine tabi hale gelecek. Sanayi ürünlerinde Birleşik Krallık tarafı ticaretinin yüzde 60’ına yakınını sıfır gümrük vergisiyle yapacak. En önemli ihraç kalemlerimiz tekstil, konfeksiyon, otomotiv, televizyon, kablolar gibi ürünlerde gümrük vergilerinden etkileneceğiz.

- Gümrük vergileri bütün üçüncü ülkelerle aynı uygulanacağı için en önemli ihracat kalemlerimizle Çin ve Uzak Doğu ile aynı düzlemde ticaret yapar hale geleceğiz. Bu durum bizim için kayba neden olabilir. İlave bir düzenleme yapılmazsa 2,4-3 milyar dolar ihracat kaybı söz konusu.

-Menşe ve teknik mevzuat konuları AB yükümlülüklerimiz nedeniyle AB’nin sonuçlandırmasını beklediğimiz alanlardan biri. Hedef, Birleşik Krallık ile Gümrük Birliği şartlarını devam ettirecek bir tercihli düzenleme ya da Serbest Ticaret Anlaşması sonuçlandırmak.

-Birleşik Krallık ile son birkaç aydır müzakereler çok yoğun sürüyor. İki taraf 28 Temmuz’da bir araya gelip pazara giriş konusunu masaya yatırdı. STA kapsamında Gümrük Birliği’nde olduğu gibi sanayi ürünlerinin tamamının sıfırlanması konusunda genel bir mutabakat var. Tarım ürünleri bazında çalışmalar devam ediyor. Önümüzdeki haftalarda Birleşik Krallık’ın cevabı bekleniyor. Pazara giriş konusunda tarım boyutuyla da resim bu ay sonunda ortaya çıkacak.

-Ticaretin akışını etkileyen menşe, sertifikalar, teknik standartlar gibi başka düzenlemeler var. Bu konular Gümrük Birliği nedeniyle AB’ye uyum sağladığımız alanlar. Bu alanlardaki düzenleme Birleşik Krallık ve AB ile anlaşmasına uyum sağlamak zorunda.

-Hedefimiz Birleşik Krallık ile Serbest Ticaret Anlaşmasını Ekim ayında imzaya hazır hale getirmek, Kasım veya Aralık ayının ortalarına kadar onay sürecini tamamlamak, 1 Ocak 2021’de de yürürlüğe koymak. Birleşik Krallık ile takvim konusunda görüş birliği sağlandı. Önümüzdeki haftada STA’nıın ana başlıklarıyla ilgili menşe, teknik düzenlemelerle ilgili görüşmeler olacak. 25 Ağustos’ta Birleşik Krallık ile müzakere turu olacak. Pazara giriş boyutuyla süreci tamamlayacağız.

-Birleşik Krallık, AB’den ayrıldığı için Birlik şartlarından bir miktar geriye gidecek. Nereye kadar geriye gideceği de AB ile müzakerelerine bağlı. İngiliz tarafı açıkça bağımsız politikalar izleyeceğini söylüyor. Devlet yardımları, teknik düzenlemeler, menşe kuralları gibi.