İklim İçin 350 Derneği ve Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFiA), Borsa İstanbul’da işlem gören ilk 30 şirketin (BIST 30) iklim karnelerini inceledi. İlki geçtiğimiz sene yayımlanan “BIST 30 Firmalarının Görünümü” adlı raporun 2023 verileri, şirketlerin iklim krizi ile mücadele yolunda attıkların adımların halen gerekli seviyeye ulaşmadığını gözler önüne serdi.

Raporda, Borsa İstanbul’da işlem gören, hem işlem hacmi hem de piyasa değeri en yüksek 30 şirketin oluşturduğu BIST 30’da yer alan bankacılık harici 26 şirketin iklim değişikliğine yaklaşımı beş kriterde değerlendirildi:

Fosil yakıt varlıklarıyla/yatırımlarıyla etkileşim seviyesi

“Net-Sıfır” için hedef tarih

Karbon ayak izi ve “Karbon Nötr” için hedef tarih

Temiz enerji yatırımları ve enerji verimliliği uygulamaları

ESG (Çevresel, Sosyal, Yönetişimsel) ve benzer derecelendirmeleri

YÜKSEK VE CİDDİ YÜKSEK RİSKLİ ŞİRKET ORANI %38

Önceki yıla göre, raporda incelenen şirketlerin ESG karnelerinde iyileşme görülürken, kriterlerin tamamı göz önünde bulundurulduğunda Türkiye’nin en büyük şirketlerinin halen Türkiye’nin 2053 Net-Sıfır Hedefi’ne ulaşabilme yolunda gerekli adımları atmadıkları görüldü.

2022 yılında BIST 30 Endeksi’nin (Bankacılık hariç) yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranı %44 ve düşük riskli şirket oranı %8 iken, 2023 yılında yüksek ve ciddi yüksek riskli şirket oranının %38 ve düşük riskli şirket oranının da %19 olduğu görüldü. Bu kapsamda, 3 şirket (SASA Polyester, Türk Telekomünikasyon, Vestel Elektronik) orta risk grubundan düşük risk grubuna; 2 şirket ise (BİM, Pegasus) yüksek risk grubundan orta risk grubuna yükseldi. Hektaş ise yüksek risk grubundan, ciddi risk grubuna geçerek gerileme kaydeden tek şirket oldu.

Ne var ki, raporda karbon emisyonları konusunda şirketlerin aynı performansı ortaya koyamadıkları görüldü. Buna göre 10 şirketin 2022 yılına göre Kapsam-1 emisyonları artarken sadece 7 şirketin emisyonları azaldı. 9 şirket ise emisyonlarını raporlamadı.

Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFIA) Finansal Araştırmalar Direktörü İbrahim Çiftçi, her ne kadar ESG skorlarında bir takım iyileşmeler olsa da, geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl yapılan değerlendirmede de şirketlerin 2053 yılına yönelik ülke hedefini destekleyecek şekilde belirlenmiş veya kamuoyu ile paylaşılmış bir plana s

ahip olmadıklarını söyledi ve şu şekilde devam etti: “Bu durum, şirketlerin uzun vadeli sürdürülebilirlik stratejilerini oluşturmadaki eksikliklerini ortaya koydu. Analizimiz, bu organizasyonların iklim değişikliği ile mücadele stratejilerini ve iş planlarını şeffaflık ilkeleri çerçevesinde detaylı bir şekilde açıklamaların gerekliliğini vurguladı. Bu araştırma çerçevesinde öne çıkan bir diğer konu ise, firmaların uzun vadeli hedeflerin ötesinde, özellikle kısa vadeli ara hedefler paylaşmasının gerekliliği. Artan sayıda şirketin net-sıfır hedefi olması olumlu bir gelişmeyken bu hedefe hangi yolla ulaşılacağının paylaşılması hedefin gerçekçiliği ve inanılırlığını destekleyecek. İlerleyen süreçlerde gerçekleştirilecek araştırmaların daha karşılaştırılabilir bir veri setinin analiz edilmesi yoluyla, daha somut çıktılara ulaşabileceğine inanıyoruz.”

Türkiye’nin 2053 yılına kadar net sıfır seragazı emisyonlu bir ekonomiye ulaşma taahhüdü paralelinde, 2022 yılı itibarıyla, BIST 30’da yer alan ve bankacılık dışı sektörlerde faaliyet gösteren 26 şirketten 16’sının net sıfır hedefi için herhangi bir tarihi olmadığı, 15 şirketin ise karbon nötr olma yolunda bir hedef tarih paylaşmadığı görüldü. Ayrıca, bu şirketlerden 11’inin her iki hedef tarihi de bulunmuyor.

Raporda incelenen bir diğer konu da şirketlerin “Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması” (SKDM) kapsamında yaptıkları hazırlık ve çalışmalar. Zira Türkiye’nin AB’ye olan ciddi ihracat hacmi göz önüne alındığında, SKDM uygulamasından en çok etkilenecek ülkelerden biri olması bekleniyor. Bu bağlamda, raporda incelenen 26 şirketten 9’unun (Aksa Enerji, Aselsan, Hektaş, Koza Altın, Koza Anadolu Metal, Pegasus, TAV Havalimanları, Türk Hava Yolları, Türk Telekom) SKDM kapsamında herhangi bir faaliyeti bulunmadığı görüldü. Diğer 16 şirketin ise takip etmekten, etki analizleri yapmaya ve fizibilitelerine karbon fiyatı dahil etmeye uzanan geniş bir kapsamda SKDM’ye hazırlandıkları dikkat çekti.

İklim için 350 Derneği Türkiye Koordinatörü Efe Baysal, Türkiye’nin 2053 net sıfır emisyona ulaşma hedefini yakalayabilmesi için şirketlerin hızlı bir emisyon azaltım politikası izlemesi gerektiğini söylerken, “Ne var ki BİST 30 firmalarının 2022 yılında da bu konuda gereken adımları atma konusunda halen gerekli hızda yol alamadıkları görüldü. İklim krizinden çıkışın ve Türkiye’nin 2053 hedefini tutturabilmesinin tek yolu en az karar alıcılar kadar şirketlerin de karbonsuzlaşma çalışmalarını bir an önce başlatmaları. İklim için 350 Derneği olarak, BİST 30 şirketlerine, bu konuda diğer şirketlere de örnek olacak ve yol gösterecek adımları hızla atmaları; Türkiye’nin 2053 hedefini tutturabilmesi için üzerlerine düşen sorumlulukları gerçekleştirmeleri çağrısında bulunuyoruz” dedi.

İKLİM HABER