Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan dış ticaret verilerine göre 2022 yılının ilk 9 ayında ihracat, önceki yılın aynı dönemine göre %17,1 oranında artarak 17,92 milyar dolara, ithalat %31,4 artarak 15,47 milyar dolara ulaştı.

Eylül 2022’de, önceki yılın aynı ayına göre %8,7 artan aylık ihracat değeri 2,16 milyar dolar olarak gerçekleşirken, ithalat %13,9’luk bir artışla 1,68 milyar dolar oldu.

DIŞ TİCARET FAZLASI, GEÇTİĞİMİZ YILIN GERİSİNDE KALDI

Sektör yıl genelindeki net ihracatçı konumunu korumasına rağmen, yılında ilk 4’te 3’lük bölümünde geçtiğimiz yılki dış ticaret fazlasının gerisinde kaldı. 2022 yılının ilk 9 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın aynı dönemine göre %30,4 düşüşle, 2,45 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Yılın ilk aylarında dış ticaret fazlası önceki yılın %50 üzerindeydi. Mart ayında bu oran %101,5’e ulaştı. Ancak Nisan, Mayıs ve özellikle Haziran aylarındaki yüksek aylık ithalat rakamları ve Mayıs ayında aylık bazda dış ticaret açığı verilmesi, dış ticaret fazlasını aşağıya çekti. Yılın ilk 6 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın %22,1 gerisinde kaldı, bu gerileme yaz ayları boyunca devam etse de Eylül ayında dış ticaret fazlasının gerileme trendinin terse döndüğü görüldü.

Birim ihracat değeri 2022 yılının ilk 9 ayında önceki yılın aynı dönemine göre %12,1 artarak 1.196 dolar/ton olarak gerçekleşti. İthalat birim değeri ise önceki yıla göre %17,7 artışla 698 dolar/ton’a yükseldi.

DIŞ TİCARETTE ÖNE ÇIKAN ÜRÜNLER

2022 yılının ilk 9 ayında ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla Un (1,05 milyar dolar), Rafine ayçiçeği yağı (0,80 milyar dolar) ve Makarna (0,71 milyar dolar) olurken bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık %14,3’ünü oluşturdu.

2022 yılının ilk 9 ayında en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla Buğday (2,3 milyar dolar), Soya Fasulyesi (1,8 milyar dolar) ve Ham Ayçiçeği Yağı (1,2 milyar dolar) oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık %34,3’ünü yani 3’te 1’inden fazlasını oluşturdu.

2022 yılı Eylül ayında ihracatta öne çıkan ürünler Buğday unu (153,8 milyon dolar), Rafine ayçiçeği yağı (109,8 milyon dolar) ve Makarna (81,8 milyon dolar) oldu. Aynı dönemde en çok ithal edilen ürünler Buğday (273,8 milyon dolar), Ham Ayçiçeği Yağı (176,4 milyon dolar) ve Soya fasulyesi (101,7 milyon dolar) oldu.

EN FAZLA İTHAL EDİLEN ÜRÜN KALEMLERİNDE RUSYA-UKRAYNA’NIN YERİ

Yılın ilk 9 ayında ithalatta ilk sırada yer alan buğdayın (2,3 milyar dolar) en fazla ithal edildiği ilk 2 ülke şu anda savaşta olan Rusya (1,7 milyar dolar) ve Ukrayna (0,5 milyar dolar) oldu. Yılın ilk 9 ayındaki buğday ithalatında bu 2 ülkenin payı %90’ın üzerinde yer aldı.

Ağustos ayında yapılan 273,8 milyon dolarlık buğday ithalatının da 163,5 milyon doları Rusya’dan (%60), 103,8 milyon doları ise Ukrayna’dan (%38) geldi.

İthalatta 3. sırada yer alan ham ayçiçeği yağında yılın ilk 9 ayında 1,2 milyar dolarlık ithalat yapıldı. Burada da ilk 2 sırada Rusya (0,74 milyar dolar) ve Ukrayna (0,44 milyar dolar) yer aldı. Yılın ilk 9 ayındaki ham ayçiçeği ithalatında bu 2 ülkenin payı %97,4 oldu.

Türkiye’nin ithalatında ilk 3 sırada yer alan 2 üründe, ithalatın çok büyük bir bölümü şu anda savaş halinde olan Rusya ve Ukrayna’dan yapıldı.

EN ÇOK İHRACAT YAPAN SEKTÖRLER

2022 yılı ilk 9 ayına ait dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde Şeker ve Şekerli Mamuller (1.820 milyon dolar), Bitkisel Yağ (1.670 milyon dolar), Yaş Meyve (1.397 milyon dolar), Sert Kabuklu Meyveler (1.275 milyon dolar) ve Balıkçılık-Su Ürünleri (1.140 milyon dolar) Sektörleri en fazla ihracat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ihracatın %40,7’si bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi.

2022 yılı ilk 9 ayında Hayvan Yemi (4.610 milyon dolar), Bitkisel Yağ (3.006 milyon dolar), Un (2.598 milyon dolar), Şeker ve Şekerli Mamuller (566 milyon dolar) ile Kakao-Çikolata (461 milyon dolar) sektörleri ise en çok ithalat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ithalatın %72,7’si, neredeyse 4’te 3’ü bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. Bu oranın yüksek olması ve geçmiş dönemlere göre artması, ithalatın az sayıda sektörde yoğunlaştığını gösterdi.

Hayvan Yemi Sektörü, 2022 yılının ilk 9 ayında 4.610 milyon dolar hacim ile toplam ithalatın %29,8’ini, yaklaşık 3’te 1’ini oluşturdu.

Bitkisel Yağ Sektörü, 2021 yılında 3 milyar doları aşan ithalat ile toplam ithalatın %17,9’unu oluşturmuştu. 2022 yılının ilk 9 ayında da 3.006 milyon dolar ile toplam ithalatın yine %19,4’ünü oluşturdu.

İHRACATIN ARTTIĞI VE AZALDIĞI SEKTÖRLER

2022 yılının ilk 9 ayında, önceki yılın aynı ayına göre ihracatını değer olarak en fazla arttıran sektörler Bitkisel Yağ Sektörü (437 milyon dolar artış), Un Sektörü (254 milyon dolar artış), Hayvan Yemi Sektörü (224 milyon dolar artış), Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü (216 milyon dolar artış) ile Balıkçılık ve Su Ürünleri Sektörü (210 milyon dolar artış) oldu.

Aynı dönemde ihracatın gerilediği sektörler Sert Kabuklu Meyveler Sektörü (305 milyon dolar düşüş), Yaş Meyve Sektörü (58 milyon dolar düşüş), Sebze Sektörü (20 milyon dolar düşüş) ile Kahve, Çay ve Baharat Sektörü (7 milyon dolar düşüş) oldu.

2022 yılının ilk 9 ayında, önceki yılın aynı ayına göre ithalatı değer olarak en fazla artan sektörler Hayvan Yemi Sektörü (1.305 milyon dolar artış), Bitkisel Yağ Sektörü (940 milyon dolar artış), Un Sektörü (848 milyon dolar artış), Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü (366 milyon dolar artış) ile Bakliyat Sektörü (179 milyon dolar artış) oldu.

Aynı dönemde ithalatı en çok düşen sektörler Canlı Hayvan Ticareti Sektörü (153 milyon dolar düşüş), Pirinç Değirmenciliği Sektörü (116 milyon dolar düşüş), Kakao ve Çikolata Sektörü (97 milyon dolar düşüş), Tohumculuk Sektörü (47 milyon dolar düşüş) ve Makarna Sektörü (33 milyon dolar düşüş) oldu.

DIŞ TİCARETTE ÖNE ÇIKAN ÜLKELER

2022 yılının ilk 9 ayına ait dış ticaret verileri ülkeler bazında incelendiğinde en çok ihracat yaptığımız 5 ülke Irak (2.727 milyon dolar), Almanya (1.175 milyon dolar), Rusya (1.164 milyon dolar), ABD (1.051 milyon dolar) ve Birleşik Krallık (527 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatımızın %37,1’ini oluşturdu.

Ülkelere göre en çok ihraç ettiğimiz ürünler Irak için un, dondurulmuş tavuk eti, domates salçası; Almanya için fındık içi, ambalajlı fındık, kiraz; Rusya için şeftali, alabalık ve mandalina oldu.

Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2022 yılının ilk 9 ayında en fazla ithalat yaptığımız ülkeler Rusya (3.730 milyon dolar), Ukrayna (2.053 milyon dolar), Brezilya (1.709 milyon dolar), Malezya (863 milyon dolar) ve ABD (749 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın %58,8’ini oluşturdu.

Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı 2 ülke şu anda savaşta olan Rusya ve Ukrayna olurken, bu 2 ülkeden yapılan ithalat ise toplam ithalatın %37,4’ünü oluşturdu. Rusya’nın tüm ithalattaki payı %24,1 oldu.

İthalatta öne çıkan ürünler Rusya için buğday, ham ayçiçeği yağı ve dane mısır; Ukrayna için buğday, ham ayçiçeği yağı ve dane mısır; Brezilya için soya fasulyesi, kahve ve şeker oldu.