Ege Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özgür Özkaya’nın yürütücülüğünü yaptığı “Spor Bilimlerinde Yeni Bir Egzersiz Şiddeti: Maksimal Karbondioksit Üretim Hacmi” başlıklı proje TÜBİTAK tarafından desteklenmeye uygun bulundu.

Proje ekibini tebrik eden EÜ Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Üniversitemiz bilim insanları öncülüğünde spor bilimleri disiplinine yönelik önemli bilimsel araştırmalar yürütülmektedir. TÜBİTAK tarafından da desteklenen bu nitelikli çalışmalar aynı zamanda literatüre yeni kavramların ve parametrelerin kazandırılmasına da öncülük ediyor. Spor Bilimleri Fakültemiz Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özgür Özkaya’nın yürütücülüğünü yaptığı proje ile uluslararası platformda öncelikli araştırma konularından olan kardiyo-pulmoner sağlık ve egzersiz alanında ilk kez bir dakikada kullanılan en yüksek karbondioksit düzeyi (VCO2maks) kavramı ortaya konacak. Yenilikçi bir bakış açısıyla spor disiplinine yönelik önemli bir araştırmayı gerçekleştiren bilim ekibini tebrik ediyor, başarılarının devamını diliyorum” dedi.

Yürütülen bilimsel araştırma ile ilgili bilgi veren Prof. Dr. Özgür Özkaya, “Bir dakikada kullanılan en yüksek oksijen düzeyi (VO2maks) aerobik güç olarak bilinir. Bu değer aerobik dayanıklılığın altın standardıdır. VO2maks; spor ve sağlık bilimleri alanında sayısız çalışmaya konu olmuştur. Ancak maksimal karbondioksit üretim hacmi (VCO2maks) bugüne dek göz ardı edilmiş bir değerdir. Günümüze kadar yapılan çalışmalar değerlendirildiğinde; VCO2maks’ın yalnızca 40 makalede taranabildiği görülebilir. Bu çalışmaların hiçbirinde VCO2maks’ın etkilerine odaklanılmamıştır. İlgili çalışmaların tamamı bir VO2maks elde edebilmek için yapılan kademeli egzersiz testlerinde açığa çıkan en yüksek CO2 üretim hacminin VCO2maks olarak rapor edildiği yayınlardır. Hâlbuki yaptığımız pilot çalışmaların sonuçlarına göre; VCO2maks değeri kademeli bir egzersiz protokolüyle açığa çıkarılamaz. VCO2maks’ın doğru bir şekilde ölçülebilmesi için, katılımcıların kademeli egzersiz testlerinde tükendikleri egzersiz şiddetlerinin yaklaşık yüzde 10-30 üzerindeki iş yüklerinde ve sabit bir hız ya da güç üretim düzeyinde tekrardan tüketilmeleri gerekir. Literatür dikkatle incelendiğinde ilgili egzersiz şiddetinin ciddi bir aerobik güç ve anaerobik tolerans geliştirme potansiyeline sahip olduğu görülebilir. Ancak bu egzersiz şiddetlerinde doğrudan referans alınacak bir parametre bulunmamaktadır. Dolayısıyla ilgili antrenmanlar planlanırken belirlenen egzersiz şiddetleri ya VO2maks’a karşılık gelen güç çıktısı (G-VO2maks) referans alarak bu düzeyin yüzde 10-30 üzerini ya da maksimal sprint hızları referans alınarak bu düzeyin yüzde 10-20 altındaki şiddetleri kullanmaktadır. Bu durum, sporcuların antrenmanlarını bireysel bir kritere göre değil de daha belirsiz ve dolayısıyla niteliksiz bir şiddette yapmalarına neden olur. Halbuki bireysel bir VCO2maks düzeyi, bireylerin aerobik güç ve anaerobik kapasite geliştirici antrenman niteliklerini arttırmada önemli bir egzersiz şiddeti olabilir. Diğer yandan bu değer, anaerobik kapasitenin değerlendirilmesinde de oldukça değerli bir veri sunabilir” diye konuştu.

“ULUSLARARASI ALANDA DA ÖNCELİKLİ ARAŞTIRMA KONULARI ARASINDA YER ALIYOR”

Prof. Dr. Özgür Özkaya, “Çalışmanın sonunda hem ülkemiz hem de uluslararası platformda öncelikli araştırma konularından olan kardiyo-pulmoner sağlık ve egzersiz alanında ilk kez VCO2maks kavramı ortaya koyulmuş olacaktır. Bu yolla uluslararası literatüre, bireylerin performans düzeylerini belirlemede kullanılabilecek yeni bir parametre önerilecektir. Ek olarak önerilecek bu performans parametresi, aerobik güç ve anaerobik kapasite geliştirmede doğrudan etkili yeni bir antrenman yükü de olacaktır. Çalışmanın sonunda yaygınlaşması beklenen bir diğer çıktı, VCO2maks yükünün etkilerini sınadığımız egzersiz modelinin kendisidir. Bu modelin egzersiz şiddetine ek olarak, modelde kullanılan yüklenme zamanları, yüklenme- dinlenme oranları, vb. egzersiz bileşenleri, antrenman bilimleri açısından önemli olacaktır. Son olarak projemiz uluslararası alanda yeni tartışmaların oluşmasına ve bağlantılı araştırma projelerinin geliştirilmesine önemli katkılar sağlayacaktır” dedi.

Projenin hedeflerinden ve çıktılarından da bahseden Prof. Dr. Özgür Özkaya, “Her katılımcıya ait bireysel bir VCO2maks düzeyi ve bu düzeye karşılık gelen bireysel bir G-VCO2maks belirlenecek. Bireysel G-VCO2maks ve bu düzeyde elde edilen VCO2maks yanıtına ait güvenilirlik düzeyi saptanacak. Bu iş oranını KG, VO2maks ve IHIGH gibi diğer eşik türleriyle kıyaslanacak. İş yükünde yapılacak örnek bir egzersiz uygulamasına ait fizyolojik ve metabolik akut yanıtları tespit edilecek. Projenin nihai hedefi ise G-VCO2maks yükünde planlanan bir egzersiz modelinden alınacak uzun süreli antrenman etkilerinin katılımcılar üzerinde gerçekleştirdiği fizyolojik, metabolik ve performans iyileşmelerini ortaya çıkarmak ve bu gelişim potansiyelinin temellerini oluşturan mekanizmaları açıklamaktır” diye konuştu.

Ege Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Özgür Özkaya’nın yürütücülüğünü yaptığı projede, Dokuz Eylül Üniversitesinden Hikmet Güneş ve Engin Yıldıztepe, Ege Üniversitesinden Doç. Dr. Görkem Aybars Balcı araştırmacı olarak görev alıyor. Ayrıca Ege Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesinden Hakan As bursiyer olarak çalışamaya destek veriyor.