Kolesterol, kanda bulunan bir çeşit yağ dokusudur. Mumsu bir yapısı olan kolesterol, belirli bir miktarda karaciğer tarafından üretilir. Yumurta, et, süt gibi hayvansal besinlerden de kolesterol almak mümkündür. Vücudun sağlıklı çalışabilmesi için kanda belirli miktarda kolesterol bulunması gereklidir. Kolesterolün vücutta görev aldığı işlemler arasında besinlerin sindirilmesi, hücre zarının oluşturulması, bazı hormon ve vitaminlerin üretilmesi örnek verilebilir.

Karaciğerde üretilen ve aynı zamanda besinlerden alınan kolesterolün belirtilen görevleri yerine getirebilmesi için vücuttaki tüm hücrelere taşınması gerekir. Fakat kolesterol suda çözünmez, bu nedenle kanda kendi başına taşınamaz. Kolesterolün hücrelere taşınmasından yine karaciğer tarafından üretilen lipoproteinler görevlidir. Yağlardan ve proteinlerden oluşan lipoproteinler, kolesterol ve ayrıca trigliserid adı verilen başka bir lipid cinsini kan akışında taşınmasını sağlar.

İki çeşit lipoprotein bulunur. Bunlar; iyi kolesterol adı verilen HDL ve kötü kolesterol adı verilen LDL’dir. Kişinin kanında normalden fazla seviyede kötü kolesterol olmasına kolesterol yüksekliği adı verilir.

KOLESTEROL ÇEŞİTLERİNİN ÖZELLİKLERİ

Kolesterol, arterler aracılığıyla tüm vücuda taşınır. Eğer kanda kötü kolesterol fazla ise bu durum kan damarlarında kolesterol plağı adı verilen bir yapı oluşturur. Zaman içerisinde artan kolesterol plakları nedeniyle damar yolları daralır, basınç artmaya başlar ve pıhtı oluşma ihtimali artar. Bu durum kalp damarlarında oluşursa kalp krizine, beyin damarlarında oluşursa ise felce yol açar.

İyi kolesterol ise bu plakların oluşumunun engellenmesini sağlar. Kötü kolesterolün karaciğere dönmesinde ve devamında vücuttan atılmasında görevlidir.

Trigliseridler de kolesterol gibi hem vücutta üretilen hem de besinlerden alınan bir çeşit kan yağıdır. İhtiyaçtan fazla kalori tüketilirse, vücut bu kalorileri trigliseridlere dönüştürür ve yağ hücrelerinde saklar. Kolesterol, hücre yapımı ve hormon oluşturulması işlemlerinde kullanırken; trigliseridler de bu işlemlerin enerji kaynağı olarak görev alır. Kanda yüksek oranda trigliserid olması, kolesterol yüksekliği gibi kalp hastalıklarına neden olur.

YÜKSEK KOLESTEROLÜN NEDENLERİ VE RİSK FAKTÖRLERİ

Kişide kolesterol seviyesinin yüksek olmasının nedenleri arasında genetik aktarım, yaşam tarzı ve çeşitli kalp problemleri gibi birçok farklı durum bulunur. Bunlarla beraber, yaş ilerledikçe yüksek kolesterol oluşması ihtimali artar. Kadınlara göre erkeklerde yüksek kolesterol daha sık görülür.

Aşırı yağlı beslenme düzenine sahip olmak, kolesterolün yükselmesi için en büyük risk faktörlerinden biridir. Et, peynir, süt gibi hayvansal ürünlerde yüksek seviyede kolesterol bulunur. Özellikle doymuş yağ içeren besinlerin tüketilmesi, kötü kolesterolün artmasına neden olur. Doymuş yağ içeren ürünler arasında kızartılmış, paketlenmiş ve işlem görmüş bütün ürünler bulunur. Derin yağda kızartılmış ve işlenmiş ürünlerde bulunan trans yağ da yine kolesterol seviyesini arttırır.

Sigara içmek, yüksek seviyede alkol tüketmek, hareketsiz bir yaşama sahip olmak da yüksek kolesterole neden olur. Aynı zamanda aileden birinde kolesterol problemi varsa, bu durumun gelecek nesillerde görülme ihtimali artar.

Belirtilen sebepler dışında obezite, böbrek rahatsızlıkları, hipotiroidi (tiroit bezinin az çalışması), tip 2 diyabet ve karaciğer rahatsızlıklarının yüksek kolesterole neden olduğu bilinmektedir.

YÜKSEK KOLESTEROL TEŞHİSİ

Yüksek kolesterolün herhangi bir semptom geliştirmemesi nedeniyle, düzenli aralıklarla test yapılması oldukça önemlidir. Kandaki kolesterol seviyesi oldukça basit bir kan testi ile görülebilir. Kolesterol seviyesi kontrol edilirken, aynı zamanda trigliserid değerlerini de kontrol etmekte fayda vardır.

35 yaş üstü erkekler ve 45 yaş üstü kadınların düzenli aralıklarla test olması önerilir. Risk faktörlerinden bir ya da birden fazlasına sahip kişilerin de uzman doktorlara danışıp kan testi olmaları hayati önem taşır.

Kan testinde kişinin kanındaki kolesterol seviyeleri ölçülür. Kişinin yüksek kolesterolü olup olmadığı sınır değerlerine göre belirlenir. Sınır değerler aşağıdaki gibidir:

• Toplam Kolesterol Seviyesi: 200 mg/dl’den düşük değerler normal olarak kabul edilir.

• Kötü Kolesterol Seviyesi (LDL): 130 mg/dl’den düşük olması önerilir. Bu seviye kişinin medikal geçmişine ve kalp hastalıkları riskine göre değişebilir.

• İyi Kolesterol Seviyesi (HDL): 40 mg/dl veya yukarısındaki değerler sağlıklı değerlerdir.

• Trigliserid Seviyesi: 150 mg/dl’den düşük olmalıdır.