Ağız sütü (Kolostrum) geviş getiren hayvanların yavruları için vazgeçilmezdir.
Geviş getirenlerin yavru zarlarındaki yapı sebebiyle ağız sütü dışında bir başka yolla yavrularına lgG (koruyucu madde) aktarmaları mümkün değildir. Yani; tek yol AĞIZ SÜTÜ.
Ağız sütünden yavruya pasif bağışıklık aktarmak için yeterli miktarda verilmesi gerekir. Yeni doğmuş buzağı, kuzu veya oğlağın korunması buna bağlıdır. Yeterli lgG transferi için ilk olarak mümkünse 4 litre ağız sütünün buzağıya verilmesi önerilmektedir. Ancak; bu konuda dikkatli, sabırlı olunmalı, ağız sütünü verirken buzağının yutmasına fırsat tanınmalı, gerekirse doğrudan sonda ile verilmelidir. Zorla içirirken sabırsızlık gösterilmesi sütün akciğere kaçmasına sebep olabilir. Doğumdan sonra miktarın ilk 12 saat içinde 8 litreye tamamlanması yeterli koruyucu madde transferi sağlayacaktır.
Ağız sütünün kalitesi çok büyük önem taşır. Bilindiği gibi ağız sütü normal süte göre daha yoğundur. Bir yoğunlukölçer olan kolostrometre ile ağız sütünün kalitesi ölçülebilir. Hatta, bu kaliteli ağız sütlerinin fazlası ziyan edilmez. Derin dondurucuda saklanır, gerekli olduğu durumlarda benmari (sıcak su) usulüyle çözündürülür ve buzağıya verilir.
Ağız sütünün içerdiği bağışıklık maddelerinin zenginleştirilmesi için kuru dönemde anne adaylarına önerilen aşılar yapılmalıdır. Böylece yavrulara birçok hastalığa karşı koruyucu madde aktarılmış olacaktır. Kuru dönemde doğru bakım ve besleme, özellikle izmineral destekleri ağız sütünün zenginleşmesi, dolayısıyla yavruya yararlılığı yönünden çok önemlidir.
Kuru dönemde ve özellikle de doğum padoğunda ‘’Kuru ve Temiz’’ ilkesine titizlikle uyulmalıdır. Doğum padoğu bir önceki doğumdan sonra temiz ve kuru hale getirilmeli, revir olarak kullanılan bir bölüm asla doğum için kullanılmamalıdır.
Kolostrum sağılırken meme başlarının temiz olmasına dikkat edilmelidir. Doğum esnasında ortamdan bulaşan mikroorganizmalar buzağının ilk tanıştığı hastalık yapıcı etkenler olmamalıdır.
Sağlıklı inek sağlıklı kolostrum üretir ve yavrusuna hediye eder. Ancak; bazı mikroorganizmaların anneden yavruya bulaşabileceği de bilinen bir gerçektir. Bu yüzden yurtdışındaki süt sığırcılığı işletmelerinde kolostrumu pastörize ederek buzağıya verirler.
Paratüberküloz etkeni olan Mycobacterium avium subs. paratuberculosis, Salmonella enteritidis, Listeria monocytogenes, Campylobacter, E. coli 0157: H17’nin ağız sütüyle buzağıya geçme ihtimali vardır.
Ağız sütünün pastörize edilmesi için yapılmış düzenekler mevcuttur. 63°C’de yarım saatte veya 72°C’de 15 saniyede pastörize işlemi gerçekleşir. Bu durumda biraz koruyucu madde (lgG) azalsa bile, bilim insanları E. coli ve diğer çevresel mikropların da azalmasının ayrıca yararlı olduğunu, yeni doğan bir yavrunun bir de bunlarla mücadele etmesinin önlendiğini bildiriyorlar.
Kolostrum doğumdan sonra ortalama 3 gün süren, sütten farklı, koruyucu maddeler dışında da besleyici öğeler taşıyan bir sıvıdır. Buzağı için yararlı olan yağ, Laktoz (süt şekeri) Oligosakkaritler, protein (Kazein, Laktoglobulin, Serum albümin, Laktalbumin) Sitokinler, bağışıklık, direnç için gereken Glikoprotein, Laktoferrin (demir bağlayıcı Glikoprotein) büyüme faktörleri (IGF1 + IGF2 ve diğerleri), antioksidanlar, antimikrobiyel enzimler içerir. Kolostrumun içerisindekilerin bazıları sütte de bulunsa da kolostrumda bulunan miktarlar sütten 10-30 kat daha fazladır. Ayrıca; kolostrumun içerisinde mineraller (Potasyum, Sodyum, Kalsiyum, Magnezyum ve Fosfatlar) ve izmineraller (Bakır, Çinko, Manganez, Demir) A, D, E, K vitaminleri, askorbik asit (C vitamini) ve B vitaminleri de bulunur.
Kolostrum kalitesi için kuru dönemde aşılama ve izmineral desteklerinin şart olduğunu söylemiştik. Ek olarak kuru dönemde ineklerin stresten uzak tutulmalarını söylememiz gerekir. Kuru dönemde ineğin yaşayacağı en büyük stres tehlikesi ‘’sıcaklık stresi’ ’dir. Ayrıca bu dönemde nakliye kesinlikle yapılmamalıdır. Kuru dönemde önerilen aşılamalar tüm inekler için gereklidir, ama Klostridyum, E. coli ve IBR-BVD gibi viral enfeksiyonlara karşı aşılamalar ithal düveler ve inekler için çok çok önem taşır.
Kolostrumun yerine normal süt, normal süte katılan birtakım zenginleştirici maddeler kesinlikle onun yerini tutamaz. Kolostrum kolostrumdur, süt değildir. Sütten farklı, özel bir üretimdir. Annenin memesinde yavru için üretilmiştir. Anneye yapılanlarla, verilenlerle zenginleştirilmiş, temiz ve kaliteli kolostrumun yeterince yavruya verilmesi için özel dikkat sarf etmeliyiz.
Soru her zaman şudur; buzağı ağız sütünü içti mi değil, yeterli miktarda ağız sütü aldı mı?