Astım; herhangi bir enfeksiyon, radyasyon maruziyeti, ilaçlar gibi etkenler sonucu oluşmuş bir hastalık olmayıp kişinin normal vücut yapısının diğer insanlara göre farklı olması sonucu ortaya çıkan bir hastalıktır. Bu nedenle normal insanlara zararsız olan maddelerin bu bireylerde hastalık belirtileri oluşturduğu görülür. ‘‘Atopi’’ denilen bu hastalığa yatkınlık durumunun herhangi bir etkenle oluşmadığını ve kişinin normal yapısı olduğunu bilmek astımla yaşama konusunda bizlere yardımcı olacaktır. Astımda hastalığı tetikleyen etkenlerden uzak durulması hayat kalitesini arttırmada ilaçlar kadar çok faydalıdır. Tedavi konusunda diğer meslektaşlarım sizlere yardımcı olduğu için ben de bazı önerilerle daha kaliteli bir yaşam adına sizlere faydalı olmaya çalışacağım.
Değiştiremediklerimiz
Astımlı kişilerde hastalığın oluşmasına sebep olan ancak değiştirilemeyen bazı faktörler vardır. Bunlar; genetik faktörler, hastalığa duyarlılığı arttıran genler, hava yolunun daralmasına sebep olan genler ve cinsiyettir (kadınlar daha hassas). Bu faktörler düzeltilemeyeceği için bizler tedavi ve hastalık eğitimi konusunda bunlara değil değiştirebileceğimiz faktörlere yöneleceğiz.
Değiştirebileceklerimiz
Tedavinin daha etkin ve yaşam kalitesinin daha iyi olması adına değiştirilebilir faktörler bizlere çok yardımcı olacaktır. Öncelikle bunları isim olarak tanıyıp sonra tek tek ele alalım. Astımda değiştirilebilir faktörler; obezite, sigara dumanı (pasif ve aktif), alerjenler, ev içi akarları, kürklü hayvanlar (köpek, kedi, fare), hamamböceği, mantarlar, küf, mayalar, polenler, enfeksiyonlar, mesleki etmenler, hava kirliliği, beslenme bozukluğu, parfüm, deodorant kullanımı, soğuk havada egzersiz yapımı olarak sayılabilir.
Değiştirilebilir faktörlerden ilk önce obeziteyi ele alalım. Obezite, günümüzün başlıca bir sorunu olup astımlı kişilerde de hastalığı olumsuz etkilemektedir. Uygun kilonun ne olduğunun bilinmesi ve buna göre kilo verilmesi astımlı kişilerde rahatlamaya katkıda bulunacaktır. Bu bakımdan sizlere bir hesap yöntemi vererek öncelikle ne kiloda olmanız gerektiğine yardımcı olalım. ‘‘Vücut kilosu/metre cinsinden boy uzunluğunun karesi’’ bizlere vücut kitle endeksi değerini verir. Bu sayının 20 ile 25 arasında olması normal durumu yansıtır. Bu yüzden vücut kitle indeksi 25’in üzerinde olan kişiler en az 25’i sağlayan
değerlere kadar kilo vermelidir. Örneğin 1,70 boyunda bir kişinin vücut kitle endeksinin 25 olması için 72 kiloda olması gerekir, bunun üzerindeki kiloları vermelidir. Bu basit hesapla elde edilen verilere göre obezlikten kurtulan kişilerde astımda bir rahatlama olacaktır.
Sigara dumanı pasif veya aktif içicilik fark etmeden astımlılarda hayatı olumsuz etkilemektedir. Her yönden zararlı olduğu ispatlanmış bir madde olan sigarayı bırakmakta doktorunuza başvurmanız önemlidir, çünkü bireysel çabalar sonuçsuz kalabilmektedir. Astımı kontrol altına almak adına yapılabilecek en iyi işlerden biri de bugün sigarayı bırakmak olmalı ve hayata yeni adımlarla devam etmek olmalıdır. Aksi takdirde sürekli solunan sigara dumanı astımı tetiklemekte, şiddetlendirmektedir. Tabi beraberinde birçok hastalığa da davetiye çıkarmaktadır.
Ev hayvanlarına dikkat
Ev içi akarları, ev tozları astımı tetiklemektedir. Bu sebeple ev hijyeni iyi olmalı ve mümkün olduğunca bunlardan uzak durulmalıdır. Ev içinde kedi, köpek bakımı da astımı tetiklemekte ve bundan da vazgeçilmelidir. Astımlıların bir kısmında var olan polen alerjisi ise ilkbahar aylarında önemli bir sorun oluşturmaktadır. Ev içinde çiçek bakımı özellikle bu aylarda kişilerde hastalığın belirtilerini arttırabilmektedir. Bu sebeple bitkilerden uzak durulması ve ilkbahar aylarında buna özen gösterilmesi önemlidir.
En az ilaçlar kadar önemli
Ev dışı hava kirliliğine yapılabilecek çok fazla bir şey yok ancak ev içi havalandırma iyi olmalı ve kirli hava ile maruziyet minimuma indirilmeli. Beslenme kalitesi arttırılmalı, sebze ve meyve tüketimi iyi olmalıdır.
Başta da belirttiğim gibi astım, normal bireylere zararsız olan maddelerin kişilerde hava yolunu daraltarak bazı belirti ve bulgulara yol açması ile giden bir hastalıktır. Bu bakımdan her birey hassas olduğu maddenin ne olduğunu en iyi bilen kişi olarak bunlardan uzak durmalı ve hayatına bu şekilde devam etmelidir. Hassas olunan madde polenler ise bunlardan uzak durmak, ev tozu ise ev hijyenine dikkat etmek, parfüm ise bunu kullanmamak astımlı kişilerde en az ilaçlar kadar büyük faydalar sağlayacaktır. Bu bakımdan astımlı her birey hassas olduğu maddeyi bulmalı ve bundan uzak durmalı, değiştirebileceği faktörler olarak saydığımız durumlara dikkat etmelidir. Ayrıca eşlik eden reflü, üst solunum yolu enfeksiyonları gibi başka hastalıkları varsa bunların tedavisine de dikkat etmelidir.
Sağlık dolu günler dilerim.
Dr. Enes Başak
www.instagram.com/drenesbasak
www.twitter.com/drenesbasak
www.enesbasak.com.tr