Bal, arıların bitki nektarları ve salgılardan ürettiği, kendine özgü maddeler ile birleştirerek değişikliğe uğrattığı, su içeriğini düşürdüğü ve petekte depolayarak olgunlaştırdığı doğal ve değerli bir besindir. Arılar tarafından yirmi milyon yıldır bal üretilmektedir.
Bal doğal olarak bileşiminde proteinler, enzimler, vitamin, mineraller ve antioksidan özellik taşıyan fenolik flavonoid bileşenler içerir. Balın içeriğinde B1, B2, B3, B5, B6, C vitamini ile sodyum, kalsiyum, potasyum, magnezyum, fosfor, çinko, bakır, demir gibi mineraller de yer alır. İstanbul Teknik Üniversitesi Gıda Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. Dilek Boyacıoğlu, balın içerisindeki bu değerli bileşenlerin korunması için balın pastörize edilmemesi gerektiğinin altını çiziyor.
Ülkemizde sofra ballarının çoğu pastörize ediliyor!
Boyacıoğlu şöyle belirtiyor: “Pastörizasyon, 65-76⁰C aralığında uygulanan ısıtma işlemidir. Süt, meyve suyu vb. ürünlere uygulanmaktadır. Pastörizasyon işlemi ballarda kristalizasyon yani şekerlenmeyi önlemek için yapılmaktadır. Bu şekilde ballar raflarda daha uzun süre şeffaf berrak bir şekilde kalmaktadır. Fakat balda bu işlemin uygulanması balın içerisindeki enzimlerin, proteinlerin, vitaminlerin ve antioksidan maddelerin zarar görmesine neden olur. Balın pastörize ve filtre edilmemiş ham hali tüketilmeli”.
Balların pastörize edildiği etiketlerde belirtilmeli!
Boyacıoğlu, pastörize edilmiş ballarda bu işlemin etikette belirtilmesi gerektiğini, fakat şu anda belirtilmediğini ve bu da tüketicinin bu konuda eksik bilgilendirilmesine yol açtığını belirtiyor.
Peki ham bal nedir?
Ham bal, kovandan alındığı hali ile tüketime sunulan doğal baldır, pastörize ve filtre edilmemiştir. Pastörizasyon balın içerisinde doğal olarak bulunan enzimler, vitaminler ve antioksidan özelliğe sahip bazı fenolik ve flavonoid yapıdaki faydalı bileşenlerin azalmasına neden olurken; filtrasyon da balın içerisinde doğal olarak bulunan polenlerin azalmasına neden olur. Ham bal, pastörize edilmediğinden ve polenleri tutacak şekilde filtre edilmediğinden besin içeriği tüm doğallık ve saflığıyla korunmaktadır. Ayrıca Boyacıoğlu şu ifadeleri ekliyor; “Ham balda bu işlem uygulanmadığı için doğal olarak kristalleşme görülebilir. Balın kristalleşmesi tamamen doğal bir olaydır. Kristalleşmiş balın tüketilmesinde herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Bu kimyasal bir bozulma belirtisi değil, fiziksel bir değişimdir. Bal kristal halde de doğrudan tüketilebilir. Üstelik ham bal içerisindeki değerli bileşenler korunduğundan yüksek anti-bakteriyel aktivite de göstermektedir.”