Kavurucu sıcaklarla gelen ishal, bugünlerde tatilcilerin de, yazı evinde geçirenlerin de en şikayet ettiği konu. Fitoterapist Dr. Serdar Özgüç, tuvalete çıkma sayısı günde 3 seferden fazla olduğunda, dışkının hacmi azalıp sıvı miktarı arttığında ishalden şüphelenmek gerektiğini söylüyor. Dr. Özgüç, "Yaz ishalleri genellikle gıda kaynaklı ve hava sıcaklığı ile ilgilidir. Vücudun sıvı ve mineral tuzlarının kaybolmasına neden olan ishal başgösterdiğinde çocuklarda ve yaşlı insanlarda asit-baz dengesi de bozulur. Bu da hayati tehlike yaratacak kadar önemlidir" diyor. Yaz ishallerinin 1 ile 3 gün sürdüğünü ve ateş görülmediğini, 3 günü aşan ishallerde ise muhakkak hekime başvurulması gerektiğini vurguluyor.
Peki, yaz ishallerinde ev eczanesinden nasıl yararlanırız? Fitoterapist Özgüç, bu alanda kullanılan en önemli 7 bitki hakkında bilgi verdi.
1- Beşparmakotu: Toprakaltı kısımları kullanılır. Tanen olarak bilinen buruk bir lezzeti ve mukozayı büzücü özelliği olan maddeleri içerir. Yaz ishali gibi akut görülen, enfeksiyona bağlı olmayan ishallerde kullanılabileceği gibi, ayrıca Ülseratif Kolit, Crohn Hastalığı gibi kronik hastalıklarda da destekleyici olarak kullanılır. Yara iyileşmesini hızlandırıcı, mikrop öldürücü ve yangıyı gidericidir. Tıbbi çay olarak taze ve ufak olarak parçalanmış olan toprakaltı kısmından yarım tatlı kaşığı alınır, üzerine bir su bardağı soğuk su konur ve yaklaşık 5 dk kadar kısa süreli kaynatılır, ardından süzülür, soğuması oda sıcaklığına gelene kadar beklenir, kulplu porselen veya cam bardak ile günde 3-4 kere içilmesi önerilir. Midesi hassas olan kişilerde rahatsızlık oluşturabilir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda görülen ishallerde hekim tarafından sıkı takibi gerekmektedir. Kullanımı 3 ile 7 gün arasında sınırlı tutulmalıdır.
2- Böğürtlen: Siyah meyveleri ve kurutulmuş yaprakları kullanılır. Tanenler içerir. Aynı zamanda antioksidandır. Enfeksiyona bağlı olmayan akut ishallerde etkilidir. İshalde meyveleri yenilebileceği gibi kurutulmuş yapraklarının tıbbi çayı da hazırlanır. 2 tatlı kaşığı iriufalanmış kuru yaprakları üzerine bir su bardağı sıcak su dökülür. 10 dk demlendirilir, başka bir bardağa süzülür ve yemek aralarında yudum yudum ılık olarak içilir.Günde 3-4 kere tekrarlanır.
3- Yabanmersini: Meyveleri kullanılır. Tanenler içerir. Yangı giderici, mikrop öldürücü ve antioksidan etkilidir. Enfeksiyona bağlı olmayan ishallerde ve hazımsızlıkta önerilir. Meyveleri lezzetli olduğu için çocuklar rahatlıkla kullanabilirler. Tıbbi çay formu olarak kurutulmuş meyveleri kullanılır. Yetişkinlerde, 2-3 yemek kaşığı 10-20 g (yüksek dozda) kurutulmuş meyveleri bir su bardağı soğuk su ilave edilerek kısa süreli 10 dk kaynatılır, ardından süzülür, soğuması oda sıcaklığına gelene kadar beklenir, kulplu porselen veya cam bardak ile günde 3-4 kere içilmesi önerilir. Çocuklarda bu dozun yarısı kullanılmalıdır. Ayrıca yabanmersininin meyveleri yenilebileceği gibi, sıkılmış taze meyve suyu da kullanılabilinir. Zararlı bağırsak bakterilerininçoğalmasını da engeller.
4- Ahududu( Frambuaz): Kırmızı meyveleri ve kurutulmuş yaprakları kullanılır. Meyveleri lezzetli olduğu için ishali olan çocuklara rahatlıkla yedirilir. Tanenler içerir aynı zamanda antioksidandır. Enfeksiyona bağlı olmayan ishallerde etkilidir. Tıbbi çayının hazırlanışı böğürtlen tıbbi çayı ile aynıdır.
5- Siyah Çay: İshalde yeşil çaydan ziyade siyah çay tercih edilir. Siyah çay, yeşilçayın fermente edilmiş ve fırınlanmış halidir. İçerdiği tanenler nedeniyle ishal kesici, yangı giderici ve mikrop öldürücüdür. Bu özelliklerinin görülebilmesi için çayın, en az 15 dkdemlendirilmesi ve oda sıcaklığında içilmesi gerekmektedir.
6- Ekşi elma veya yeşil elma: İngilizlerin ünlü "Elma giren eve doktor girmez" özdeyişi ile elmanın sağlıktaki önemi vurgulanır. Elma meyvesinin içerdiği pektinler ve meyve asitleri, bağırsak florasındaki zararlı maddeleri yok eder, bağırsak içeriğini hacimli hale getirerek ishali durdurur ve sindirimi normale döndürür. İnce püre haline getirilir, orta boy bir kasede üzerine toz tarçın ilave edilerek ile günde 2-3 kere yenmesi önerilir.Çocuklarda rahatlıkla kullanılır.
7- Havuç: Havuç bitkisinin yenilen kısmı kazık kök olarak bilinir. Kazık kökler A vitamini ve pektin bakımından zengindir. Havuç kazık kökünün ishalde etkili olabilmesi için, 500 gram havuç soyulup 1 litre suda en az 2 su bardağı kalacak şekilde yaklaşık 1 saat kaynatılıp ardından mikserde püre haline getirilmesi gerekmektedir. Etkin maddeler ancak bu işlem sonrası serbest hale geçmektedir. 6 aylıktan itibaren bebeklerde ishalde kullanılır. Günde 3-4 kere yenmesi önerilir.
Halk arasında ayva, pancar ve haşlanmış patates de enfeksiyona bağlı olmayan ishal durumlarında kullanılabilmektedir.