Buzağıların bağırsak sorunlarından birçok yazımda söz ettim. İshaller, bakteriyel, viral ya da protozoal ishaller en önemli sorunlardır. İç parazitler, özellikle bağırsak kurtları ve kabızlık ise diğer sorunlar. Tüm bunlarla ilişkin bir sorun daha var. Prolapsus recti yani kalın bağırsağın son bölümünün anüsten dışarı fırlaması.
Rektum Prolapsusunun başlıca sebebinin koksidiyoz (coccidiosis)olduğu biliniyor. Koksidiyoz adı verilen Eimeria enfeksiyonlarında görülen belirtilerin biri de ıkınmadır(tenesmus). Prolapsus recti nin (rektum prolapsusunun) de en önemli sebebi ıkınma. Dolayısıyla rektumumun dışarıya fırlaması durumunda ilk olarak koksidiyoz akla geliyor.
Rektumun dışarıya çıkması sadece koksidiyoz ile ilgili olmayabilir. Şiddetli ya da kronik ishal, nekrotik bağırsak hastalığı dediğimiz E. coli ve Clostridium perfringens‘in birlikte oluşturduğu ishal, küflü yemlerin oluşturduğu bağırsak bozuklukları da Prolapsus recti sebebidir.
Yukarıda sözünü ettiğim kabızlık aşırı ıkınmaya ve rektumun fırlamasına sebep olabilir.
Sebepler bağırsak sorunları dışında da söz konusudur. Örneğin; idrar yolu sorunları ve şiddetli öksürük.
Tedavi:
Dışarı çıkmış olan rektum uygun şekilde reddedilir (yerine konulur). Bu cerrahi bir müdahaledir. Epidural anestezi ile gerçekleştirilir. Daha sonra dikiş konularak rektumumun içeride (yerinde) kalması sağlanır.
Eğer kabızlık ile ilgili bir sorun prolapsus recti ye sebep olmuş ise parafin likit içirilerek dışkının kolayca çıkması sağlanmalıdır.
Tedavinin akıbeti (prognoz)erken müdahaleye bağlıdır. Çünkü rektum dışarıda kaldığı süre içerisinde şişer. Aşırı ödem oluşur, yaralanmalar ve hatta nekroz söz konusu olabilir.
Koruyucu hekimlik:
Yukarıda sayılan hastalıkların önlenmesi koruyucu hekimlik uygulamalarıdır. İshallerin önlenmesi için aşılama ve antiserum uygulamaları şarttır. Koksidiyozun ve tüm ishallerin önlenmesi buzağıların kuru temiz bir ortamda bulunmalarıyla mümkündür.
Süt içen buzağılar bir süre sonra buzağı başlangıç yemi yemeğe başlayacaklardır. Küflü yemlerden kaçınmak için özen gösterilmelidir. Diğer yandan; kesinlikle ani yem değişiklikleri yapılmamalıdır.
Kabızlık için iyi gözlem şarttır. Buzağının aşırı kuyruk sallaması, arka ayaklarını karın altına vurması gibi sancı belirtileri kabızlık için önemli işaretlerdir. Durum derhal kontrol edilmeli ve parafin likit, hint yağı gibi kaydırıcı yağlar içirilmelidir. Böyle bir durumda bitkisel yağların (ayçiçeği yağı, zeytin yağı) hiçbir yararı yoktur. Bu yağları kullanmak zaman kaybına yol açar.
Ağız sütünün buzağılara sık ve eksiksiz olarak içirilmesine dikkat edilmelidir. İlk 12 saat içerisinde 8 litre ağız sütü verilmesi şarttır. Eğer ağız sütünün kalitesi belirleniyorsa, kaliteli ağız sütünden 5 litre vermek yeterlidir. Kalitesi ölçülmeyen ağız sütünden mutlaka 8 litre verilmelidir.
İnekler kuru döneme girerken mutlaka anne adaylarına iç parazit mücadelesi yapılmalıdır. Bağırsak kıl kurtlarının(nematodların) yumurtaları annelerden yavrulara rahim (uterus ) ve süt yoluyla geçebilir. Yani buzağılar parazitli doğabilirler.
Öksürük ve idrar yolları sorunları yönünden gerekli önlemler alınmış olmalıdır.
Göbek dezenfeksiyonu ve aynı işlemin 2 saat sonra tekrarı ihmal edilmemelidir.
Öksürük için havalandırmalı bir ortam ve hazır antiserumların kullanması yeterli koruyucu hekimlik hizmetini sağlayacaktır.
Annelerden başlayarak kuru dönemde aşılama programının eksiksiz uygulanması ağız sütünün koruyuculuğuna önemli katkı yapacak, bu suretle buzağılar korunmuş olacaktır.
Listelenen önlemlerin alınması hem hastalıklardan hem de Prolapsus recti (rektum prolapsusu)den korunmayı sağlayacaktır.