Ülkemizde ceza hukuku açısından yargılamaların hızlandırılması için 01.01.2020 tarihinde yürürlüğe giren ve bir yıldır uygulanan basit yargılama usulü’ nü ceza hukukçusu olarak vatandaşların anlayabilmesi açısından kısa bir değerlendirme ihtiyacı hissedip konuya ilişkin kısa bir değerlendirme yaptık.
Genel Olarak Basit yargılama usulü, CMK’ da 7188 sayılı Kanunla 2019 yılında yapılan değişikliklerle birlikte hukuk sistemimize giren alternatif cezai uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden biridir. Yargı sistemindeki iş yükünü azaltmayı, böylelikle mahkemelerin ellerindeki dosyalara daha fazla vakit ayırarak, bunlarla ilgili uyuşmazlıkları daha seri çözmeleri amaçlanmıştır.
Ceza hukuku açısından basit yargılama usulü ve hangi suçlarda uygulanabileceği 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu m.251’de düzenlenmiştir. Buna göre iddianamenin kabul edilmesinden sonra adli para cezası ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az hapis cezası olan suçlar için basit yargılama usulü ile uyuşmazlığın çözülmesine karar verilebilir. Bundan da anlaşılacağı üzere bu usulün uygulanabileceği ceza uyuşmazlıkları ceza sınırı itibariyle belirlenmiş olup üst sınırı iki yıldan daha fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda bu usulün uygulanması mümkün değildir. Ceza sınırı iki yıldan daha fazla hapis cezası olan suçlarda olağan yargılama usulüne başvurulması gerekmektedir. Ancak bu hallerden birine girmesine rağmen mahkemenin basit yargılama usulü yerine olağan yargılama usulünü tercih etmesi ihtimal dahilindedir. Şayet basit yargılama usulü ile görülen bir dava sonucunda mahkûmiyet kararı verildiyse ceza dörtte bir oranında indirilir. (CMK Md. 251/f.3)
Basit Yargılama Usulünün Uygulanma Koşulları
Genel Olarak Ceza muhakemesi bakımından istisnai bir yol olan basit yargılama usulünün uygulanması için birtakım koşulların gerçekleşmesi gerekir. Aksi takdirde bu istisnai yolun uygulanması söz konusu olamayacaktır. Burada basit yargılama usulünün uygulanması için gerekli koşulları şunlardır;
1) Kovuşturmaya geçilmiş olması
2) Uyuşmazlığın asliye ceza mahkemesinin görev alanında bulunması
3) Muhakeme konusu fi ilin oluşturduğu suçun basit yargılama usulüne tabi olması.
4) Mahkemenin dosya içeriğinden vicdani kanaate ulaşması
5) Suçun basit yargılama usulüne tabi olmayan bir başka suçla birlikte işlenmemiş olması
6) Suçun takibinin izne veya talebe bağlı olmaması
7) Suçun takibinin izin ve talep dışında tabi olduğu muhakeme şartının gerçekleşmiş olması
8) Sanıkta yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik hallerinden birinin bulunmaması
Basit Yargılama Sonucunda Verilecek Kararlar
Duruşmasız şekilde gerçekleştirilen yargılama sonucunda mahkeme Cumhuriyet Savcısının görüşüne başvurmaksızın CMK m.223 uyarınca aşağıdaki kararlara hükmedebilir:
Beraat
Mahkumiyet
Ceza Verilmesine Yer Olmadığı
Mahkumiyet Yerine Geçen Güvenlik Tedbiri
Mahkumiyet İle Güvenlik Tedbiri
Davanın Reddi
Davanın Düşmesi
Mahkemece basit yargılama usulü ile yapılan muhakeme sonucunda mahkumiyet kararına hükmedildiği takdirde ceza (1/4) dörtte bir oranında indirilir. Hükümde ayrıca itiraz yolunun açık olduğu ve ne şekilde yapılabileceği belirtilmelidir. Verilen karara karşı itirazda bulunulması üzerine yargılamaya duruşmalı şekilde devam edilir. Ancak duruşmadan önce itiraz geri alınırsa itiraz edilmemiş sayılır ve duruşma yapılmaz. Sanık dışındaki birinin itirazda bulunması halinde sanık lehine cezada yapılan dörtte bir oranındaki indirim geçerliliğini korur.