Tremor olarak da adlandırılan el titremesi, sıklıkla ellerde olmakla birlikte kol veya bacak gibi uzuvlarda görülen, istemsiz, kontrolsüz ve tekrarlayıcı şekilde ortaya çıkan salınım hareketi şeklinde tanımlanabilir. El titremesi belirli durumlara bağlı olarak tetiklenebileceği gibi, hareketten bağımsız şekilde sürekli olarak da ortaya çıkabilir.
Çeşitli koşullarda sağlıklı kişilerde de el titremesi görülme ihtimali olsa da tekrarlayıcı şekilde, uzun süreli ve şiddetli el titremesi şikayetinde altta yatan ciddi sağlık sorunları söz konusu olabilir. Bu anlamda, el titremesi durumunda uzman bir hekim tarafından hastanın değerlendirilmesi doğru tanı ve tedavinin belirlenmesi açısından son derece önemlidir.
Kasların istemsiz şekilde kasılması veya ritmik kasılma-gevşeme atakları şeklinde ifade edilebilecek kas spazmları, kontraktürler ve fasikülasyonlar; tremorla karıştırılmamalıdır. Tremorda tüm bir uzvun ritmik salınımı söz konusuyken, fasikülasyonda belirli bir kas grubu gözle görülebilecek şekilde düzenli olarak kasılır ve gevşer. Kas spazmları ve kontraktürler ise belirli bir kas grubunun istemsiz olarak kasılı kalması şeklinde tanımlanabilir.
EL TİTREMESİ NASIL GELİŞİR?
Sağlıklı kişilerde, vücut sürekli olarak organ ve uzuvların mevcut konumları ve hareketleri ile ilgili bilgi toplar ve sinir iletileri şeklinde beyne bu hareketler hakkında bilgi aktarır. Benzer şekilde, vücuttaki kasların kasılma dereceleri ve durumları hakkında da iletiler üretilerek beyne ulaştırılır. Beyin; vücut postürü (duruşu), organların konumu ve kasların kasılma durumuna (tonus) göre vücudun bir sonraki hareketini planlayarak bunu ilgili hareket ve denge merkezlerine iletir.
Denge ve hareket merkezleri; planlanan hareketi gerçekleştirecek kaslara ne kadar ve ne süre ile kasılmaları gerektiğini, vücudun yeni konumunun nasıl olacağını ve dengesini nasıl sağlayacağını bildirerek hareketin detaylı planını belirler. Sonuç olarak, verilen iletilere göre hareket gerçekleştirilir ve böylece vücudun dengesi korunmuş olur.
Bu süreçlerde herhangi bir aksama yaşanması durumunda, vücudun sağlıklı ve doğru şekilde hareketleri gerçekleştirmesi mümkün olmayabilir. Bunun sonucunda hareketler yanlış planlanır ve beyin hareketin doğru şekilde yapılabilmesi için ekstra çaba sarf eder. Uzuvlar ilk hareket ile düzeltilen hareket noktaları arasında salınma hareketine maruz kalır ve bu durumun bir sonucu olarak titreme ortaya çıkar.
Altta yatan hastalığa bağlı olarak, el titremesi dinlenme pozisyonundaki uzuvlarda olabileceği gibi, hareket esnasında veya hareket sonrasında da görülebilir. Tüm bu unsurlara bağlı olarak, el titremesi çeşitli alt türlere ayrılır. Her bir titreme türünde altta yatan hastalıklar birbirinden farklıdır ve buna bağlı olarak farklı tedavi yöntemlerinin uygulanması gerekebilir.
EL TİTREMESİ TÜRLERİ NELERDİR?
Vücuttaki çeşitli durum ve rahatsızlıklara bağlı olarak farklı tremor türleri ortaya çıkabilir. El titremesi türleri şu şekildedir:
Fizyolojik tremor: Sağlıklı kişilerde belirli şartlarda ortaya çıkabilen el titremesi durumunda fizyolojik tremordan bahsedilir. Özellikle kullanılan çeşitli ilaçlar, alkol tüketimi, kan şekerinin düşmesi, elektrolit dengesizlikleri veya tiroit bezinin fazla çalışması gibi durumlarda kişilerde el titremesi görülebilir. Burada esas nokta, titremenin altta yatan nedenin ortadan kaldırılmasıyla birlikte kaybolmasıdır.
İstirahat tremoru: Dinlenme halindeyken uzuvlarda şiddetli titremenin görülmesine istirahat tremoru, statik tremor veya Parkinson tremoru adı verilir. Genellikle Parkinson hastalığında izlenen bu titreme türünde, başta tek elde başlayan para sayar şekildeki titreme davranışı, zamanla diğer ele de yayılır ve şiddetlenir. Bu tremor türü, özellikle beynin hareket merkezlerinde görülen hasarla ilişkilidir.
Esansiyel tremor: En sık görülen el titreme çeşidi olan esansiyel tremorda, ellerin ileri doğru uzatılması ile titreme hissedilir. Sıklıkla belirli bir sağlık sorunu ile ilişkilendirilmez, ancak genetik olarak aile yakınlarında benzer şekilde el titremesine rastlanabilir. Titreme elin kaldırılması gibi vücut postürünün değişmesine sebep olan hareketlerle tetiklenebilir, ancak aynı zamanda istirahatte de izlenebilen bu el titremesi çeşidinin hareketle birlikte şiddeti artabilir.
İntansiyonel tremor: İntansiyonel tremor; belirli bir hareketin yapılması sonucu tetiklenen ve hareketin en çok detay ve hassasiyet içeren kısmında (örneğin, bir cismin tutulmasından hemen önce) şiddetli olarak el titremesi görülmesi şeklinde tanımlanabilir. Özellikle beyincik gibi dengeden sorumlu organların zarar gördüğü hastalıklarda, harekete bağlı şiddetlenen intansiyonel tremor görülür.
Distonik tremor: Distoni, beyin tarafından planlanan bir hareketin olması gerekenden oldukça farklı şekilde, şiddetli veya bozuk olarak gerçekleştirilmesi durumudur. Genellikle denge ve hareket merkezlerinde görülen hasar sonucu hareketlerin yerine getirilmesinde birtakım aksama ve bozukluklar ortaya çıkar. Distonik hareketlere titreme de eşlik edebilir.
Psikojenik tremor: Psikolojik rahatsızlıklara bağlı olarak el titremesi şikâyeti olan hastalarda psikojenik tremor görülebilir. Bu durumda, hastalarda ani gelişen, titremenin etkilendiği uzvun sürekli ve anormal olarak değişkenlik gösterdiği ve hastanın dikkatinin dağılması ile ortadan kalkan tremor izlenir. Sıklıkla altta yatan konversiyon bozukluğu gibi bir psikolojik rahatsızlık söz konusudur.
Ortostatik tremor: Özellikle ayağa kalkmakla ortaya çıkan ve gövde ile bacaklarda titreme ile sonuçlanan tremor türüdür.