İzmir’in Foça ilçesinin girişinde bulunan tarihi yel değirmenleri 17. yüzyıldan kalma değirmenler tarihe de ışık tutuyor. Antik tiyatronun da bulunduğu Değirmenli Tepe üzerindeki üç yel değirmeninden birinin restorasyonunun tamamlandığını söyleyen arkeolog Ertan Aksoy, yel değirmenlerinin rüzgar enerjisi ile çalışan inanılmaz bir mühendislik harikası olduğunu ifade etti.
Foça’daki yel değirmenlerinin 350 yıllık bir geçmişe sahip olduğunu anlatan Aksoy, "Yel değirmenleri, 1900’lerin başlarına kadar ayakta kaldı. Anadolu’ya yel değirmenleri M.Ö. 11. yüzyıldan sonra girmeye başladı. Burada görmüş olduğumuz yel değirmenleri 17. yüzyıldan kalmadır. Bunu da 1678 yılında Hollandalı bir gezginin Foça’ya gelip, bu değirmenleri resmetmesinden anlıyoruz. Anadolu’da yüzyılın başına kadar ayakta kalmış yel değirmenleri Foça yel değirmenleridir" dedi.
Foça’ya bağlı köy ve mahallelerde ise 40 kadar yel değirmeni olduğunun bilindiğini ancak çoğu günümüze kadar ayakta kalamadığını ifade eden Aksoy, "Foça’daki yel değirmenlerinin bir özelliğinin de yerel tüf taşından yapılmış olmasıdır. Yel değirmenlerinin çatıları dönebilir nitelikte, rüzgar nerden eserse çatısı ve pervanesi o yöne dönmektedir.
Bu muhteşem bir mühendislik örneğidir. Türkiye’nin neresine gidersiniz gidin, Batı Anadolu’da olsun, İstanbul taraflarında, Karadeniz’de ve Güney Ege’de göreceğiniz yel değirmenlerinin öğütme taşları Foça yapımıdır. Çünkü bu taşlar andezit olup çok iyi bir öğütme işlemi yapar" diye konuştu.