Gangrenli meme yangısı ineklerin ve sütçü keçilerin tehlikeli bir hastalığıdır. Meme loblarından birisi mavimsi, mor renkten siyaha kadar değişen bir renk alır. İştahsızlık, durgunluk, ani zayıflama, titreme, yatar pozisyonda kalma gibi sistemik belirtiler görülür. Bazen de hayvan ölür.
Meme derisi şiş, gergin ve soğuk bir hâl almıştır. Meme derisinden kan serumu sızar. Bazen aşırı toksik koşullarda ishal de şekillendiği olur. Sütçü sığır işletmelerinde ve sütçü keçilerde, özellikle gençlerde görülen gangrenli mastitis önemli bir ‘’sürüden çıkarma’’ sebebidir.
Gangrenli mastitisin hazırlayıcı sebepleri yeni doğum yapmış olmanın stresi ve hijyenik olmayan ortamlardır. Hastalığı oluşturan Staphylococcus aureus denilen gram pozitif bir etkendir. Staphylococcus aureus gizli mastitis etkeni olarak bilinen, meme başı derisine yerleşen, kontagiyöz mastitisi oluşturan tehlikeli bir bakteridir. Gangrenli mastitisin başlıca etkeni Staphylococcus aureus olmakla birlikte ikincil olarak yangıya E. coli ve Klostridyum Perfringens de katılır. Bazen Bacillus türleri, nadiren de Proteus mirabilis yangıda eşlikçi olarak yer alabilir. Staphylococcus aureus’un alfa toksini (alpha haemolysin) gangren oluşturma konusunda önemli bir role sahiptir. Alpha haemolysin (alfa toksin) vazokonstrüksiyon (damar daraltıcı) etkisiyle meme dokusunda kan gitmeyen (iskemik) bölgeler oluşturur. Böylece gangren meydana gelir. Meme soğuk ve kötü kokulu bir hâl alır. Hastalığın oluşmasında keçilerin doğum sonrası ‘’Ketotik Stres’’ leri de büyük rol oynar.
Gangrenli mastitis’in akıbeti (prognozu) şüphelidir.
Tedavisi olmakla birlikte, çoğunlukla tedavi girişimlerinden olumlu sonuç alınamaz. Toksemik (toksinlerin kana karıştığı) vakalarda tedavi şansı bulamadan hayvanı kaybederiz.
Tedavide antibiyotikler, yangı giderici (antiinflamatuar) ilaçlar antihistaminikler kullanılır. Sıvı tedavisi yararlı olur. Tedavi esnasında ineklerin altına bol altlık konularak, hijyenik ve konforlu bir bölüm oluşturmanın yararı vardır. Bazen gangrenli lobun cerrahi müdahale ile alınması (ampütasyon) denenebilir. Ancak sonucu belirsizdir.
Koruyucu Hekimlik:
Doğum stresinin önlenmesi, kuru dönemden başlayarak geçiş döneminde, doğumda ve doğumu takip eden günlerde hayvanların doğru beslenmeleri başlıca önleyici tedbirdir. Kuru – temiz ortamlar, süt sağım hijyeni zaten mastitisin her türlüsü için başlıca önlemlerdir.
Sağıma hazırlıkta ön daldırma solüsyonu, tek kullanımlık havlu ve eldiven kullanılması şarttır. Staphylococcus aureus için aşı kullanılabilir. Bilinmelidir ki; uygun sürü yönetimi teknikleri, kuru – temiz ve hijyenik ortamlar en etkili koruma yöntemidir. Yemlere katılan Çinko, A vitamini ve beta karotenin meme direncini arttırıcı etkisi de yarar sağlayabilir.
Staphylococcus aureus bulaşıcı (kontagiyöz) mastitis etkeni olduğundan, kronikleşmiş vakalar sürüden çıkarılmalıdır. ABD’de sürüye dışarıdan hayvan alırken mutlaka Staph. aureus yönünden tahlil yaparak inekleri kontrol ederler. Çünkü sürüde hızla yayılabilecek bir mikroorganizmadır. O yüzden, sürüde gizli mastitisin etkeni olan, Staph. bakterisinin bulunması büyük bir risk oluşturur.