Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan Dış Ticaret Verileri baz alınarak Agrimetre tarafından hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ne göre 2021 yılında tarım, gıda ve içecek sektörü 22,9 milyar dolar ihracat, 17,2 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan dış ticaret verilerine göre 2021 yılında ihracat, önceki yıla göre %20,9 oranında artarak 22,94 milyar dolara, ithalat %22,2 artarak 17,18 milyar dolara ulaştı. İhracatın önemli bir artışla 23 milyar dolar seviyesine ulaşması sektör açısından önemli bir başarı olarak değerlendirilirken, ithalatın da yüksek oranda artmış olması dikkat çekti.
Aylık ihracat ve ithalatta belirgin artışlar
Aylık bazda bakıldığında Aralık 2021’de ihracat, önceki yılın aynı ayına göre %23,1 artarak 2,5 milyar dolar, aylık ithalat ise %36 artarak 2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Aylık ithalat ve ihracat rakamlarının önceki yıla göre benzer oranlarda yüksek olması dikkat çekti.
Yıl geneline bakıldığında ithalat, 2021 yılının ilk aylarında belirgin bir artış eğilimi sergiledi. Nisan ayında, önceki yılın aynı ayına göre %25 artan aylık ihracat ve ithalat artış hızının yavaşlaması ile bu trendde değişim görüldü. İhracat Mayıs ayında da belirgin şekilde artarken, 2021 yılında ilk kez Mayıs ayında ithalatın önceki yılın aynı ayına kıyasla gerilemesi, yılın başından bu yana devam eden yüksek ithalat trendini değiştirdi. İhracatın artması, ithalatın yavaşlaması yönündeki olumlu trend, Haziran’da da güçlenerek devam etti. Temmuz - Aralık döneminde ise bu trend değişti ve ithalatta yine önemli artışlar kaydedildi.
İhracat ise yıla yavaş bir giriş yaptıktan sonra toparlandı ve yılın devamını güçlü artışlarla geçirdi. Özetle, 2021 yılı, ihracatın ve ithalatın %20’nin üzerinde artışlarla tamamladığı bir yıl olarak kayda geçti.
2021 yılı dış ticaret fazlası 6 milyar dolara yaklaştı
2021 yılının başlarında ithalatın artış eğiliminde olmasından olumsuz etkilenen dış ticaret dengesi, yılın ilk dört ayında önceki yılın aynı döneminin gerisinde kalmıştı.
Mayıs verilerinin gelmesiyle birlikte 2021’de ilk kez dış ticaret fazlası, önceki yılın aynı döneminin üzerine çıkmış; 2021’in ilk 5 ayında, önceki yılın aynı dönemine kıyasla %32,1 artarak 1,63 milyar dolar olarak gerçekleşmişti.
2021 yılı tamamında dış ticaret fazlası önceki yıla göre %17,2 artışla 5,76 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Birim ihracat değeri 2021 yılında önceki yıla göre %3,7 artarak 1.097 dolar/ton olarak gerçekleşti. İthalat birim değeri ise önceki yıla göre %28,2 artışla 606 dolar/ton’a yükseldi. Birim ithalat değerinin 2021 yılının genelini yüksek seviyede geçirmesi olumsuz bir gelişme olarak değerlendirildi.
Dış ticarette en yüksek hacimli ürünler: Fındık, Un ve Makarna
2021 yılında ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla Fındık İçi (1,3 milyar dolar), Un (1,1 milyar dolar) ve Makarna (0,80 milyar dolar) olurken bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık %13,9’unu oluşturdu.
2021 yılında en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla Buğday (2,3 milyar dolar), Soya Fasulyesi (1,5 milyar dolar) ve Ham Ayçiçeği Yağı (1,1 milyar dolar) oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık %28,5’in, yani 4’te 1’inden fazlasını oluşturdu.
2021 yılında en fazla ithal edilen ürün olan buğdayın Ağustos (263 milyon dolar), Eylül (367 milyon dolar), Ekim (237 milyon dolar), Kasım (265 milyon dolar) ve Aralık (307 milyon dolar) aylarındaki yüksek ithalat rakamları dikkat çekti.
2 yıla yakın süredir yurt içinde fiyat artışları ile sıkça gündeme gelen ve 760 milyon dolarlık ithalat ile 2020’de en fazla ithal edilen 3. ürün olan Ayçiçek yağında ithalat 2021’de de devam etti. Ayçiçek ve Ayçiçek yağı 2021 yılında da en çok ithal edilen ürünler arasında yer aldı. 2021 yılında 1,1 milyar dolarlık Ham Ayçiçek yağı ithalatı yapıldı.
Büyük ölçüde yem sektörü tarafından kullanılan Soya Fasulyesi’nin Haziran (246,9 milyon dolar), Temmuz (150,6 milyon dolar) ve Ağustos (158,1 milyon dolar) aylarındaki yüksek seviyedeki ithalatı dikkat çekmişti. Eylül ve Ekim ayında önceki aylar kadar yüksek ithalat gerçekleştirilmezken, Kasım ve Aralık aylarında 250 milyon dolara yakın ithalat gerçekleştirildi. Yıl toplamında ise 1,5 milyar dolardan fazla ithalat yapıldı.
2021 yılı Aralık ayında en çok ihraç edilen ürünler Fındık içi, Mandalina ve Un olarak sıralanırken, en çok ithal edilen ürünler Buğday, Ham Ayçiçeği yağı ve Soya Fasulyesi oldu.
En çok ihracat yapan sektörler
2021 genelindeki dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde Sert Kabuklu Meyveler (2.413 milyon dolar), Şeker ve Şekerli Mamuller (2.301 milyon dolar), Yaş Meyve (2.299 milyon dolar), Bitkisel Yağ (1.721 milyon dolar) ve Balıkçılık ve Su Ürünleri (1.276 milyon dolar) Sektörleri en fazla ihracat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ihracatın %43,6’sı bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi.
2021 yılında Hayvan Yemi (4.779 milyon dolar), Bitkisel Yağ (3.077 milyon dolar), Un (2.669 milyon dolar), Kakao-Çikolata (706 milyon dolar) ile Tütün ve Mamülleri (513 milyon dolar) sektörleri ise en çok ithalat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ithalatın %68,4’ü, yani 3’te 2’sinden fazlası bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. Bu oranın yüksek olması, ithalatın az sayıda sektörde yoğunlaştığını gösterdi.
Tek başına Hayvan Yemi Sektörü, 2021 yılında 4,8 milyar dolara yaklaşan hacim ile toplam ithalatın %27,8’ini, yani 4’te 1’inden fazlasını oluşturdu.
Fiyat artışları ile gündemde yer bulan Bitkisel Yağ Sektörü, 2021 yılında 3 milyar doları aşan ithalat ile toplam ithalatın %17,9’unu oluşturdu. Küresel piyasalardaki fiyatın Mart 2020 – Mart 2021 döneminde 2 katından fazla artması ve döviz fiyatlarındaki yukarı yönlü hareketlilik, ithalata bağlı bu sektörde ülke içi fiyatların belirgin bir biçimde artması ile sonuçlandı.
İhracatın arttığı ve azaldığı sektörler
2021 yılında önceki yıla göre ihracatını değer olarak en fazla arttıran sektörler Bitkisel Yağ Sektörü (581 milyon dolar artış), Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü (484 milyon dolar artış), Beyaz Et Sektörü (376 milyon dolar artış), Sert Kabuklu Meyveler Sektörü (370 milyon dolar artış) ve Balıkçılık ve Su Ürünleri Sektörü (284 milyon dolar artış) oldu.
2021 yılında ihracatın gerilediği sektörler Tütün ve Mamulleri Sektörü (103 milyon dolar düşüş) ve Pirinç Değirmenciliği Sektörü (250 bin dolar düşüş) oldu. Kuru Meyve/Sebze ve Un Sektörleri ihracatı yılın ilk 4 ayında önceki yıla kıyasla gerideydi. Bu sektörlerdeki ihracatın yıl içerisinde toparlanması dikkat çekti.
2021 yılında önceki yıla göre ithalatı değer olarak en çok artan sektörler Hayvan Yemi Sektörü (1.324 milyon dolar artış), Bitkisel Yağ Sektörü (833 milyon dolar artış), Un Sektörü (387 milyon dolar artış), Bakliyat Sektörü (137 milyon dolar artış) ve Kakao ve Çikolata Sektörü (100 milyon dolar artış) oldu.
İthalatın en çok düştüğü 5 sektör Makarna (235 milyon dolar düşüş), Canlı Hayvan Ticareti Sektörü (137 milyon dolar düşüş), Şeker ve Şekerli Mamuller (79 milyon dolar düşüş), Sert Kabuklu Meyveler Sektörü (50 milyon dolar düşüş) ve Tütün ve Tütün Mamulleri (48 milyon dolar düşüş) oldu.
Dış ticarette öne çıkan ülkeler
2021 yılına ait dış ticaret verileri ülkeler bazında incelendiğinde en çok ihracat yaptığımız 5 ülke Irak (2.818 milyon dolar), Almanya (1.786 milyon dolar), Rusya (1.489 milyon dolar), ABD (1.241 milyon dolar) ve İtalya (1.016 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatımızın %36,4’ünü oluşturdu.
Ülkelere göre en çok ihraç ettiğimiz ürünler Irak için un, tavuk eti, gofret ve waffle; Almanya için fındık içi, ambalajlı fındık ve kiraz; Rusya içinse mandalina, alabalık ve şeftali oldu.
Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2021 yılında en fazla ithalat yaptığımız ülkeler Rusya (3.912 milyon dolar), Brezilya (1.491 milyon dolar), Ukrayna (1.438 milyon dolar), ABD (959 milyon dolar) ve Malezya (873 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın %50,5’ini oluşturdu.
Rusya’dan yapılan ithalatta öne çıkan ürünler buğday, ham ayçiçeği yağı ve arpa; Brezilya’dan yapılan ithalatta soya fasulyesi, kahve, tütün; Ukrayna’dan yapılan ithalatta buğday, arpa ve dane mısır oldu.