İneklerde ve diğer hayvanlarda diz kapağı (patella) takılması zaman zaman ortaya çıkan bir sorundur.
Patella (diz kapağı) diz ekleminin üzerinde bir oluk boyunca aşağı-yukarı belli sınırlar içerisinde hareket eder.
Patellanın bazı sebeplerden dolayı bu hareket sınırlarının dışına çıkmasına “patella çıkığı” adı verilir. Eğer diz kapağı yukarıya (dorsal) doğru oluğun dışına hareket ederse bu duruma ise “patella takılması” denir.
Patella çıkıkları ineklerde, besi danalarında ve buzağılarda karşımıza çıkabilir.
Hazırlayıcı sebepler:
İneklerde travma başlıca sebeptir. Kaygan zeminde kayma, düşme “patella çıkığına” yol açar. İneklerde kalsiyum/fosfor eksikliği ya da dengesizliği, gebelik öncesi günlerdeki aşırı ağırlık artışı da hazırlayıcı sebepler arasında sayılmaktadır.
Besi danalarda ise; yine kaygan zemin ve hızlı ağırlık artışı sebeplerin başlıcalarıdır. Buzağılarda doğumsal (congenital) ve kalıtsal (herediter) sebeplerin öne çıktığı bildirilmektedir.
Ayrıca aşırı zayıflık, güçsüz kas yapısı ve uzun süre barınakta kısıtlı hareket edebilen hayvanlardaki hareketsizlik sebepler arasındadır.
Patellanın dorsale doğru kayması (yukarı doğru çıkık) söz konusu olduğunda dizin ön kısmında aşırı derecede gerginlik oluşur. Ayak arkaya doğru gerilerek, takılır ve hayvan ayağını düzeltemez. Sürekli “silkeleme hareketi” yapar. Ayağını arkaya doğru havada tutar. Bazen ayağın ön kısmı yere sürtebilir. Hayvan ağrı duyar.
Patella takılmasının genellikle (%80 oranında) arka sağ ayakta tek taraflı (unilateral) olduğu bildirilmektedir.
Bazen spontan (kendiliğinden) düzelme olsa bile, bu durum nüksedicidir. Düzelip, tekrar oluşabilir.
Tedavide en etkin ve güvenilir yöntem bölgedeki ligamentin (bağ) kesilmesidir (Desmotomi).
Desmotomi operasyonu küçük bir kesi (ensizyon) ile yapılabilir.
Uzmanlar erken yaşlarda görülen patella çıkıklarında operasyon için acele edilmemesini, fizyolojik gelişimin tamamlanmasından sonra operasyon yapılmasını önermektedirler.
Diğer bir öneri ise; sadece takılan (hasarlı) ayağın değil, karşısındaki ayağın da aynı operasyona tabi tutulması yönündedir.
Patella sadece yukarı doğru kaymaz. Bazen yana (lateral) ve aşağı doğru da çıkıklar oluşabilir.
Operasyon dışında (konservatif) tedaviler de denenebilir. Bu tip tedaviler sonuçları bakımından garantili değildir. Ya başarı elde edilemez ya da nükseder.
Eğer operasyon öncesi bazı tedaviler denenecek ise; yüksek dozda E vitamini enjeksiyonu yapılabilir.
Kortizonlu ilaçlar enjekte edilebilir. B12 vitamini kullanılabilir.
Koruyucu hekimlik:
Yukarıdaki hazırlayıcı sebeplerden uzak durmak gerekir. Kaygan zeminlerin her zaman sorun çıkaracağı zaten bilinen bir durumdur. Doğum öncesi ineklerin şişmanlatılması, her yönde olduğu gibi, bu yönde de sorunlara zemin hazırlar.
Mineral-vitamin eksikliklerine meydan vermeyecek şekilde besleme yapılması birçok hastalığı önleyeceği gibi, patella çıkıklarını da önler.
Sorunun ayak basışı ile ilgisi olduğu, herediter (kalıtsal) sebeplerin olabileceği göz önüne alındığında boğa seçiminde FLC (ayak puanı) yüksek olanların tercih edilmesi yerinde olur.
Kolay doğum özelliği taşıyan boğa spermalarının kullanılması da birçok yönden olduğu gibi, bu konuda da yarar sağlayacaktır