İneklerde bağırsak yangılarına genel olarak “enteritis” veya “enterit” adını veriyoruz. İshal bu sorunun başlıca belirtisidir.
İshal dışındaki belirtiler;
Ikınma, sancı (karın ağrısı), arka ayakları değiştirerek yere vurma, belin kamburlaştırılması, iştahsızlık, süt veriminde azalma, zayıflama şeklinde ortaya çıkabilir.
İshalin rengi ve şekli bizde bazı şüpheler uyandırır. Örneğin; ishalin koyu renkli olması, kokusu, yapısı, kanlı, mukuslu, köpüklü, kabarcıklı görüntüsü bizim için ipuçları verebilir.
Ayrıca; bazı hastalıklarda ishal ağızda ülser, aşırı salya ile birlikte olabilir.
Özet olarak, ishaller diğer tüm belirtilerle birlikte değerlendirilmelidir.
İneklerde ishaller (bağırsak iltihapları = enteritis) bazen enfeksiyonlar, bazen parazitler sebebiyle bazen de enfeksiyonla ilgili olmayan sebeplerle ortaya çıkabilir.
Enfeksiyonlarla ilgili ishalleri sayarsak; Salmonellosis, Paratüberculosis, BVD, MCF (Malignant Catarrhal Fever = Coryza), Coronavirus (kış ishali) akla gelir.
Ayrıca; parazitlerle ilgili enteritler de söz konusudur. Özellikle Nematodirus, Haemonchus, Ostertagia, Cooperia, Trichostrongylus gibi yuvarlak kurtlar paraziter enteritis sebebi olabilir. Diğer belirtiler dışkı muayenesi ile birlikte değerlendirilerek doğru teşhis konulması mümkündür. Örneğin; Trichuris discolor adı verilen yuvarlak kurt aynı zamanda ağızda ülserlerle kendini gösterir. Viral etkenli enteritlerde, özellikle BVD hastalığında olduğu gibi, ağızda ülserlere yol açabilir. Ayırıcı tanı için ilk iş olarak dışkı muayenesi yaptırılması yerinde olur.
İshal varsa ve kanlı, koyu renkli bir ishal söz konusuyla Coronavirus, Torovirus gibi etkenler akla gelir. Diğer yandan küf toksinlerinin (aflatoxin) klostridyumlarla birlikte oluşturduğu kanlı dışkı da akılda tutulmalıdır.
İneklerde Eimeria zurnii veya Eimeria bovis etkenlerinin oluşturduğu koksidiyoz hastalığı, çok nadir olarak, klinik belirtilerle birlikte ortaya çıkar.
Coccidiosis (koksidiyoz) küçük yaştaki geviş getirenlerde klinik belirtilerle kendini gösteren, ineklerde ise gizli seyreden bir hastalıktır. Ancak; çok kötü koşullarda, stres altındaki ineklerde, pazar yerlerinde oradan oraya götürülmüş ineklerde, özellikle yem değişikliği yapılmış ineklerde, nakliye sonrasında nadiren kanlı – koyu renkli ishal gözlenir.
Enfeksiyonla ilgili olmayan enteritis vakalarının başında laktik asidoz gelmektedir.
Diğer enfeksiyöz olmayan enteritler ise bakır eksikliği ya da zehirli bitkilerin yenmesi ile ilgilidir.
Laktik asidozda (rumen asidozu, endotoksinler yani Lipopolisakkaritler (LPS) bağırsak yangısına yol açarak, köpüklü, kabarcıklı, kötü kokulu ishale neden olurlar.
İshal ve diğer belirtilerle birlikte karşımıza çıkan enteritis vakalarında, doğru ve erken teşhis edildiklerinde, belki tedavi şansı yakalanabilir.
Çünkü viral etkenler ya da Salmonelloz, paratüberküloz gibi hastalıklar her zaman tedaviye şans tanımazlar.
O yüzden yapılması gereken kan tahlilleri ve dışkı muayeneleriyle doğru teşhisin bir an önce konulmasıdır. Zaman kaybı hayvanın kaybıyla sonuçlanabilir.
Tedavi:
Başlangıçta yakalanan vakalardan iyi sonuç alınır. Örneğin; erken teşhis edilebilirse, florfenikol etken maddeli antibiyotiklerin Salmonellosis’te yararlı olabileceği ifade edilmektedir.
Her türlü enteritis vakalarında, yine erken müdahalede, İ.V (damar içi) sıvı tedavilerinden fayda umulur. Bu arada yangı giderici ilaçların (steroid olmayan antiinflamatuar) kullanımı özellikle önerilmektedir.
Paraziter enteritlerde uygun antiparazitler (antihelmintik) ilaçlar iyi sonuç verir.
Teşhisi konulmamış hayvanlar için tedavi denemeleri yapılması tamamen şansa bağlı bir iş olup, bazen zaman kaybı hastalığın şiddetlenmesine yol açabilir.
Bu yüzden inek ishallerinde durumu çok yönlü olarak değerlendirmek şarttır.