İri buzağı, güç doğuma yol açması bakımından, önemli bir risk faktörüdür. ABD’de Sürü Yönetimi ile ilgili bir sorun olarak kabul edilir. Ülkemizde bazı yetiştiriciler iri buzağı doğmasından hoşlanırlar. Ancak; güç doğuma yol açarsa, daha sonra buzağılama aralığının uzadığı da bir gerçektir.
Bu konuda söylenecek en önemli söz şudur; “her şeyin normali iyidir, aşırılar iyi değildir”.
Buzağıların doğum ağırlıklarını aşağıdaki etkenler belirler.
Boğa, ortam sıcaklığı, besleme, gebelik süresi, ineğin ırkı, düvenin veya ineğin yaşı, kaçıncı doğum olduğu, buzağının cinsiyeti.
Buzağıların doğum ağırlıklarında en başta gelen etken “boğa” dır. Kullanılan boğa spermasının denenmiş boğa sperması olması, güç doğum, kolay doğum, First Calf Calving Ease (ilk doğumda doğum kolaylığı) gibi değerlerinin bilinmesi gerekir. Bu değerler özellikle, düvelerin tohumlanmasında çok önem verilerek bakılması gereken değerlerdir.
Ortam sıcaklığının da bu konu da etkisi vardır. Soğuk havalarda gebeliğinin son 45 gününü geçirenlerin buzağıları daha iri, sıcaklarda son 45 günü geçirenlerin buzağıları ise daha küçük oluyorlar. Genel olarak böyle. Hatta, son 45 günü sıcaklık stresi altında geçiren ineklerin buzağılarında intrauterin (rahim içi) büyüme geriliği (IUGR) ortaya çıkabilir.
Besleme iri yavru ile yakın ilişkili. Son 45 günde aşırı besleme yapılan ineklerin buzağıları iri olabiliyor. Ayrıca inek ya da düve de yağlandırılmış ise güç doğum olma ihtimali yükseliyor. Son 45 gündeki besleme düzeyine, özellikle de protein düzeyine dikkat edilmeli.
İneklerin gebelik süresi ortalama 283 gündür. Fakat 279 gün ile 286 gün arası normal kabul edilir. Gebelik süresinin uzaması “iri yavru” ya neden olabilir.
Tabii ki ineğin ırkı da önemli. Örneğin; holstein ırkı bir inekle, jersey ırkı bir ineğin buzağıları aynı doğum ağırlığında olmaz.
Düvenin veya ineğin yaşı da “iri buzağı” konusunu etkiler. Fizyolojik gelişmesini henüz tamamlamamış düvelerin yavruları daha küçük, birkaç doğum yapmış ineklerin yavruları daha büyük olabilir.
Kaçıncı doğum olduğu da yine aynı şekilde yavrunun doğum ağırlığı ile ilgilidir. Erkek buzağıların dişi buzağılardan daha iri oldukları da herkes tarafından bilinir.
Görüldüğü gibi; buzağıların doğum ağırlığını etkileyecek olan 8 ayrı etmen saydık. Dolayısıyla iri buzağı konusunu bir tek etkene bağlayamayız.
Koruyucu Hekimlik
İri yavru ve iri yavruya bağlı olan güç doğum olayları yavrunun ve annesinin aşırı yıpranmasına, bazen de kayıplara yol açabilir. Diğer yandan güç doğumların ardından boş günlerin sayısı ile buzağılama aralığının uzadığı da bilinen, yaşanan en büyük sorundur.
Eğer bu sorunları yaşamak istemiyorsak, boğa kullanmak yerine suni tohumlamayı tercih etmek, suni tohumlamada ise denenmiş boğaların spermalarını iyice inceledikten sonra karar vermek yerinde olacaktır.
Kuru dönemde önerilen besleme şekline uygun davranılması da koruyucu hekimliktir. Kuru dönemdeki besleme hatalarının yol açabileceği sorunlar içerisinde iri yavru, yağlanmış inek ve güç doğum da sayılmaktadır.
Sıcak günlerde serinletme yapılması da ısı stresinden hayvanların kurtarılması ve normalden küçük yavru doğmasının önlenmesi bakımından koruyucu hekimliktir.