İzmirlilerin müze ya da sanat merkezi yapılmasını istediği yalının son hali görenlerin içini sızlatıyor. Ne devletin, ne de kendi sahiplerinin dahi kıymetini bilemediği Bayraklı’da bulunan Yahya Paşa Yalısı şimdilerde madde bağımlıları ve evsizlerin mekanı haline geldi.
Son Osmanlı padişahı Vahdettin’in paşalarından olan Yahya Paşa tarafından 1873 yılında yaptırılan ve geriye neredeyse sadece enkazı kalan oturulmayacak haldeki metruk yapı 2010’daki yangın olayının ardından büyük oranda hasar gördü. Ekrem Akurgal Sokak ile 1606/1 sokağın kesiştiği yerde bulunan tarihi yalı, 1983 yılında Kültür ve Doğal Varlıkları Koruma Kurulu tarafından birinci derecede SİT alanı ilan edilmişti. Yahya Paşa’nın torunu olan mirasçıları Görkey ailesine ait metruk binada defalarca yangın çıkmış, tarihi yapı her seferinde maddi hasar görmüştü. Geceleri tinercilerin ve evsizlerin kol gezdiği tarihi yalı yoğun şikayetlere konu olurken, gündüzleri ise halen yörede seyyar satıcılık yapan kokoreççiler tarafından kullanılmaya devam ediyor.
144 yıllık yalının restore edilip kente kazandırılması için ilçe belediyesi ve İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin geçmişte gerçekleştirdiği girişimler bürokratik engeller sebebiyle havada kalmıştı. En son restorasyonla ilgili ön çalışmalar yapan İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) projeyle ilgili ön hazırlıklarını içeren raporları da kamuoyu ile paylaşmıştı.
Ancak yalının şu anda yurt dışında olduğu öğrenilen hak sahipleri burayı devretmediği için, yaşanan bürokratik engeller de bir türlü aşılamadı ve tarihi eser niteliğindeki asırlık yapı her seferinde olduğu gibi kaderine terk edildi. Öte yandan, başta sosyal medya olmak üzere, sayısız mecrada yapılan imza kampanyaları ve sivil girişimler de köşkün kurtarılmasına yetmedi.
Aynı zamanda İzmir’in ilk belediye başkanlarından olan ve 1894 ile 1895 yılları arasında görev yapan Yahya Hayati Paşa’nın adını taşıyan tarihi eser, 150 yıllık belediye tarihine de ışık tutan nadir yapılar arasında yer alıyor. İzmir’in ilk yerleşim alanlarından Bayraklı’da bulunan 30 odalı ve deniz manzaralı köşkün yapımını gerçekleştiren Mimar Andon Gavano, bugün İzmir Vali Konağı olarak kullanılan Sivrihisaryan Konağı’nın da mimarı. 19’uncu yüzyılda İzmir’in en zengin Müslüman vatandaşı olarak bilinen Yahya Paşa, aynı zamanda İzmir’de bilinen deniz taşımacılığı tarihinde de bir ilki gerçekleştirmişti. 1883’te, 30 yıllığına vapur işletme imtiyazını alan Tüccar Yahya Hayati Efendi “İzmir Hamidiye Vapur Şirketi”ni kuran kişidir.
Kaynak: Erman Şentürk/ Ege Telgraf