Mehmet ÖZDOĞRU - İzmir Ticaret Borsası’nın (İTB) ağustos ayı meclis toplantısı yapıldı. Toplantıda, başta döviz kurundaki yükselişin ülke ekonomisine yansımaları olmak üzere, tarım ve hayvancılıkta yaşanan gelişmeler değerlendirildi. Meclisin açılışında konuşan İzmir Ticaret Borsası (İTB) Başkanı Işınsu Kestelli, döviz kurlarında yaşanan yükselişe dikkat çekerek, “Burada bulunan herkesin 1994 ve 2001 ekonomik krizlerini gayet iyi hatırladığına eminim. 1994 yılında dolar kısa sürede 8 bin liradan 42 bin liraya fırlamıştı. 2001’de ise yıla 675 liradan başlayan dolar kuru, yıl içinde 1.630 lira seviyelerini görmüştü. Elbette ki herkes zarar gördü. Elbette ki herkes sıkıntı yaşadı. Ama bugün hepimiz yine buradayız. Kaldı ki 1994 ve 2001 krizlerinin arkasında gerçekten ekonomik gerekçeler, halının altına süpürülmüş sorunlar vardı. Kırılganlıklarımız olduğunu inkar etmiyorum ama rahatlıkla söyleyebilirim ki bugün yaşadığımız kur atağının %90’ı manipülatiftir. Bu dalgalanma gelip geçicidir, kalıcı olan uzun vadeli planlama ve üretimdir. Ülke olarak yeniden üretime odaklanmaya mecburuz” dedi.
2001 krizinin ardından alınan İMF önlemleri ve döviz kurunun uzun yıllar düşük seyretmesi sebebiyle tarımda bile pek çok üründe ithalatçı ülke haline geldiklerini belirten Kestelli, “Çünkü üretmek, ithal etmekten daha pahalıydı. Kısa süreli kazanç hesaplarıyla, emek gerektiren ama istikrarlı gelir sağlayan kalemlerden uzaklaşmıştık. Ancak şimdi durum değişiyor. Mart ayında kilosunu 7 liradan ithal ettiğimiz pamuk bugün 11 lira. Ya 11 lira verip alacağız ya da bugünden tezi yok daha çok üretmek için çalışacağız. Şayet daha sürdürülebilir ve rekabetçi şekilde, ölçek üretime geçmeyi başarabilirsek bu krizi fırsata dönüştürmüş oluruz. Bugün kaybettiğimiz gelirleri uzun vadede kat be kat fazlasıyla yerine koyarız. Odaklanmamız gereken konunun tam anlamıyla bu olduğunu düşünüyorum” diye konuştu.
“Biz de IPARD istiyoruz”
Tarım sektörüne verilen en önemli destek mekanizmalarından birinin, Avrupa Birliği tarafından aday ve potansiyel aday ülkelere destek olmak amacıyla oluşturulan ve kısaca “IPARD” olarak adlandırılan katılım öncesi yardım aracının kırsal kalkınma bileşeni olduğunu belirten Kestelli, “Program ile 2011 yılından beri ülkemizde belirlenen 42 ilde, 12 bin 377 projeye toplam 3,6 milyar lira destek sağlanmış durumda. Aralık 2017 tarihinde yapılan son çağrıda ise 1.274 yeni projenin daha onaylandığı açıklandı. Ülkemiz tarım sektörünün ve tarımsal sanayinin gelişmesi açısından bu desteklerin büyük önem taşıdığı ve çok faydalı olduğu bir gerçek. Ancak IPARD programının, 42 il dışında kalan ve İzmir’in de dâhil olduğu 39 ilin tarım sektörü açısından, ciddi anlamda haksız rekabete neden olduğunu söyleyebiliriz. Şöyle ki; özelde üreticilerimizin genelde ise tarım sektörünün karşı karşıya olduğu temel sorunlar illere göre önemli farklılıklar göstermiyor. Trabzon, Konya, Bursa, Mersin veya Manisa’da yaşanan sorunları İzmir’deki üreticilerimiz de bire bir yaşıyor. Üretim maliyetlerinin yüksekliği, tarımsal nüfusun yaşlanması, tarımsal işletmelerinin modernizasyon eksikliği, depolama imkânlarının sınırlı olması, katma değerli ürün geliştirme ve arz zincirindeki sorunlar ve daha birçok konu ülkemizin her yerinde benzerlikler gösteriyor. IPARD’ın son çağrısı kapsamında; süs bitkileri, tıbbi ve aromatik bitkiler, mantar, fide ve fidan üretim tesisleri, arıcılık ve arı ürünleri üretim tesisleri, zanaatkârlık ve yöresel ürün işletmeleri, kırsal turizm ve rekreasyon faaliyetleri, kültür balıkçılığı, makine parkları, yenilenebilir enerji tesisleri yatırımları gibi birçok sektöre destek sağlandı. Özellikle süs bitkileri, fidan üretimi, kültür balıkçılığı ve yenilenebilir enerji, İzmir’in kendini geliştirmeye çalıştığı alanlar. Saydığım bu alanların hemen hepsinde İzmirli üreticiler ve yatırımcılar kendi imkânları ile bir şeyler yapmaya çalışıyor. Bu nedenle, sektördeki haksız rekabetin önlenmesi için 42 il dışında kalan 39 il için IPARD programı veya yeni geliştirilecek benzer başka bir programın hayata geçirilmesi gerektiğine inanıyoruz. Tarım ve Orman Bakanımız Sayın Bekir Pakdemirli’nin yıllardır yaşanan bu adaletsizlik karşısında kayıtsız kalmayacağına ve bir çözüm üreteceğine de yürekten inanıyoruz” ifadelerini kullandı.
“İstikrar ortamı sağlanmalı”
İTB Meclis Başkanı Barış Kocagöz ise, doların başını çektiği döviz kurları hareketleri ile başlayan bir dengesizlik girdabı içinden çıkmaya çalıştıklarını belirterek, “Aslında teknik olarak incelendiğinde iki kere zirve yaptıktan sonra 1 Ağustos’ta kırılan bu zirve ile birlikte gelinen an itibari ile 27 günde neredeyse %25 değer kaybından bahsediyoruz. Eğer mayıs başından bu yana bakarsak kaybın %50’yi bulduğunu görebiliriz. Bu kaybın ne kadarının reel ne kadarının mantık dışı olduğu aslında açık. Çoğu zaman piyasamızın kapalı olduğu saatlerde speküle hareketler ile doların yukarı çekilme çabasında olduğunu geçmiş günlerde gözlemledik. Tabi ki bu tip hareketler ancak kırılgan ortamlarda başarılı olabilir. Bu anlamda ekonomimizin bu hareketlerle muhatap olabilecek kadar kırılgan olması işin üzücü tarafı. Üretimin sürdüğü, ihracatın devam ettiği halde gelişen ülkemizde para girişinin azalması ve bazı kaynaklarında çıkmasının nedeni özel sektör borç yükünün endişe oluşturmasından olabilir. Üstelik, döviz geliri olmadığı halde döviz borcuna giren şirketlerin yanlış planlamaları da işin cabası. Tabi ki yanlış planlama yapanlar ister istemez bu işten çok zarar görecekler. Ancak, bu sırada oluşan girdap hepimizi etkileyecek. Bu nedenle, bir an evvel hasar tespitinin yapılıp, bilanço zararına muhattap olan aktörlerin ekonomimizi zedelememesi için gerekli önlemler en kısa sürede alınmalıdır. ” dedi.