Türkiye'nin eğitim tarihinde, aydınlanmanın, toplumsal dönüşümün ve kalkınmanın en parlak dönemlerinden biri, şüphesiz Köy Enstitüleri hareketinin doğuşuyla başlamıştır.1930'ların sonunda, Cumhuriyet'in kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün vizyonuyla şekillenen bu hareket, köylerin eğitim, ekonomi ve kültür alanında kalkınması için devrim niteliğinde adımlar atılmış..
Köy Enstitüleri'nin kuruluşu, 17 Nisan 1940 tarihinde yürürlüğe giren 3806 sayılı "Köy Enstitüleri Kanunu" ile resmen gerçekleşti. Bu kanunla birlikte, Türkiye'nin dört bir yanında köylerde eğitim-öğretim faaliyetleri yürütülmek üzere Köy Enstitüleri açıldı. Ama sadece okul açmakla kalmadılar; aynı zamanda köylüyü kalkındırmak, tarımsal üretimi modernize etmek, sağlık hizmetlerini yaygınlaştırmak ve toplumsal yapıyı güçlendirmek gibi geniş bir yelpazede faaliyet gösterdiler.
Köy Enstitüleri'nin faaliyetleri sadece okul öncesi eğitimle sınırlı değildi. Aynı zamanda öğrencilere tarım, hayvancılık, ziraat gibi pratik beceriler kazandırmak için çiftlikler kuruldu. Köylerdeki yaşam standartlarını yükseltmek amacıyla sağlık hizmetleri sunuldu ve kırsal alanlarda altyapı çalışmaları gerçekleştirildi. Bu, sadece eğitim almakla kalmayan, aynı zamanda köylerine döndüklerinde toplumlarını kalkındırmak için donanımlı hale gelen gençlerin yetişmesine olanak tanıdı.
Köy Enstitüleri'nin sağladığı faydalar saymakla bitmez;
Alfabe ile başlamadı öğretmenler eğitime çocukların öz bakımlarını kendileri yaparak onların saçlarını keserek, kıyafetlerinin söküklerini tamir ederek kent hayatının konforunu topraklarında yaşayabileceklerini gösterdiler. Yoksulluğun eğitime engel olmadığını bilakis Sanat faaliyetlerinde spora, şiirden hikâyeye duygularını nasıl ifade etmek istiyorlarsa öğrettiler. Her köy enstitüsü öğrencisinin tahta bir bavulu var bu bavullarını kendileri yaptılar onlara teknik ve işlemeyi öğretirken Türkçenin dilimizin etkin kullanımını ve çocuk, genç, yaşlı herkesin kendi işini yapabilme gücü ve güvenini sağladılar okuma yazma öğreterek. Köy hayatından şehir hayatına göçün yüksek tahsil için gerekli olduğunu toprakların tarım ve hayvancılık için kıymetini ve Öncelikle, kırsal kesimdeki insanların eğitimine erişimi artırarak, okur-yazarlık oranlarını yükseltti ve toplumsal bilinci güçlendirdi. Ayrıca, tarım ve hayvancılık alanında modern tekniklerin öğretilmesiyle verimlilik artışı sağlandı ve köylülerin ekonomik durumları iyileştirildi. Bununla birlikte, sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılmasıyla da köylerdeki sağlık koşulları önemli ölçüde iyileştirildi.
İlacını verip, iğnelerini vuruyorlardı. Bir nevi sıhhiyecilik görevi de yapılmış. Evlere gidip, sıkıntılarını dinleyip Valiyle, Kaymakamla temas kurup problemlerini iletiyor, gerekli yardımı sağlıyor, çözüm üretiyorlardı.
Öğretmenler köylerde çalışırken, müfettiş yok, müdür yok, imkân yok. Ama bir saniye derslere geç girmeden, sobayı öğretmen yakar, sınıfı öğretmen temizler, tamirat, tadilat öğretmen tarafından yapılırdı. Denetleme olmadan daha fazla ne yapabilirim diyen köy enstitülülerinin bu devrim yapan mücadelesi ile çocukların hayali onlara ışık saçan öğretmenlerinin mesleğine aday olma hayali olmuş.
Köy Enstitüleri'nin eğitime katkısı ise sadece kırsal kesimle sınırlı kalmadı. Köy Enstitüleri mezunları, ilkokul ve ortaokullarda öğretmenlik yapmak üzere eğitilerek, Türkiye'nin dört bir yanındaki okullarda görev aldılar. Böylelikle, ülkenin eğitim altyapısının güçlendirilmesine ve eğitim kalitesinin artırılmasına büyük katkı sağladılar.
Bugün, Köy Enstitüleri'nin mirası hala yaşamaktadır. Köy Enstitüleri'nin izinden giderek, kırsal kesimdeki eğitim ve kalkınma alanındaki ihtiyaçları karşılamak için yeni projeler geliştirilmelidir. Unutmamalıyız ki, toplumsal dönüşüm ve kalkınma, her zaman eğitimle başlar ve Köy Enstitüleri bu gerçeği en iyi şekilde temsil etmektedir.
Eğitim sistemimizin değişmesinin şart olduğu ve toplumsal, sosyal, ekonomik ve kültürel olarak el birliği ile köy enstitüsü eğitim modelinin aktif hale gelmesi ile yaşanan ara eleman sıkıntısının çözüleceği, öğrenciler arasında eğitimin sadece parası daha çok olanın kazanabildiği sınav sisteminin haksız rekabetini önleyeceği, tarım ve hayvancılıkta alım gücü olmayan beslenmenin gelecek nesil için yaratacağı hastalık ve yurt dışından almak yerine satan konumuna gelmemizi, aldığımız göçlerle bozulmaya başlayan dilimizi koruyarak aksine yayma şansına sahip olacağımızı, metropol kültürü, popüler kültür, bencillik, uyum, sosyal medya ve taciz, tecavüz, çocuklarımızı koruyamamak onlara çocukluklarını yaşata bilme, tiyatro, sanat, spor, folklor gibi saymakla bitmeyecek olan zenginliklerimizi tekrar ayağa kaldırabilmek adına köy hayatına dönüşü ve kalanların konforunu sağlamak adına şart olmuştur.
Bugünün vasıtası ile emeği geçen bizlere bunları görebilme ve aktarabilme bilincini, bilgisini ve en önemlisi Vatan Sevgisinin kutsallığını aşılayan tüm öğretmenlerimizin ellerinden öpüyor ve saygıyla selamlarımı iletiyorum..
KÖY ENSTİTÜLERİ MARŞI*
Sürer, eker, biçeriz güvenip ötesine.
Milletin her kazancı, milletin kesesine.
Toplandık baş çiftçinin Atatürk'ün sesine
Toprakla savaş için ziraat cephesine.
Biz ulusal varlığın temeliyiz, köküyüz.
Biz yurdun öz sahibi, efendisi, köylüyüz.
İnsanı insan eden, ilkin bu soy, bu toprak
En yeni aletlerle, en içten çalışarak,
Türk için, yine yakın dünyaya örnek olmak,
Kafa dinç, el nasırlı, gönül rahat, alın ak.
Biz ulusal varlığın temeliyiz, köküyüz.
Biz yurdun öz sahibi, efendisi, köylüyüz.
Kuracağız öz yurtta dirliği, düzenliği.
Yıkıyor engelleri ulus egemenliği.
Görsün köyler bolluğu, rahatlığı, şenliği.
Bizimdir o yenilmek bilmeyen Türk benliği
Biz ulusal varlığın temeliyiz, köküyüz.
Biz yurdun öz sahibi, efendisi, köylüyüz
* Güftesi B. Kemal çağlar tarafından yazılan ve bestesi A. Adnan Saygun tarafından yapılan bu marş, önce 'ZİRAAT MARŞI' olarak düzenlenmiş daha sonra bütün köy enstitülerinin ortak marşı olmuştur.