Koyunların kuzulaması harika bir olaydır. Mutluluk, bereket, verim ve neşedir. Ancak, bu güzel olayı gölgeleyen bazı sorunlar da ortaya çıkabilir.
Doğum ile ilgili olarak, doğumun hemen öncesinde veya hemen sonrasında koyunlarda ortaya çıkabilecek problemleri listelersek, gebelik zehirlenmesini, hipokalsemiyi, genital organların fırlamasını, meme yangılarını, rahim yangılarını sayabiliriz.
İkiz kuzu hastalığı adı da verilen gebelik toksemisi (zehirlenmesi) ve hipokalsemi (doğum felci) besleme ile ihtiyacın birbirini tutmaması, yani ihtiyaçların tam olarak karşılanamamış olması sonucunda ortaya çıkan hastalıklardır.
Gebelik toksemisi bir anlamda koyun ketosisidir. Birden fazla kuzu taşıyan annelerde gebeliğin son iki haftasında görülür. Enerji yetmezliği sonucu oluşur. Fakat, kötü koşullar, stres, her türlü değişiklik, kötü, sert hava şartları tetikleyici olabilir. Hastalıkta sinirsel belirtiler görülür. Koma hali, uyur pozisyon, titreme, körlük gibi belirtilerle birlikte koyunu kaybedebiliriz. Ölenlerin karaciğerleri sararmış haldedir. Koruyucu hekimlik için iyi bir sürü yönetimi, stresi önlemek ve enerji ihtiyacını karşılayacak şekilde yemleme yapmak gerekir.
Doğum felci hipokalsemik bir olaydır. Kandaki kalsiyum seviyesinin düşmesi sonucunda yaşanan bir sorundur. Kalsiyumun yemlerle eksik alınması, otlaklarda, çayırlarda okzalat içeren ve kalsiyum kullanımını engelleyen otların olması hipokalsemiye yol açar. Kötü hava koşulları, stres, nakliye ve her türlü yer değiştirme tetikleyici rol oynar.
Hastalık doğumu takiben aniden ortaya çıkar, halsizlik, yatar pozisyon, titreme gibi belirtiler görülür. Koruyucu hekimlik olarak hayvanların aç kalmamasına özen göstermek, doğumu takiben destekler vermek gerekir.
Bu konuda çayır meranın zenginliğine tam olarak güvenmemek, koyunların bazı desteklere ihtiyaç duyabileceklerini bilmek şarttır.
Bazı koyunların, hayvan sahiplerinin deyimiyle, içi çıkar. Yani genital organları dışarıya fırlar. En önemlisi Prolapsus vagina’dır. Bazen rahim de dışarıya fırlayabilir. Ancak prolapsus vagina vakalarına göre uterus prolapsusu vakaları daha az görülmektedir. Üçüzlük, şişmanlık, hareketsizlik prolapsus vagina vakalarına zemin hazırlar. Özellikle dar ve kapalı yerlerde bulunan, topal olan, bu sebeplerle hareketi kısıtlanmış koyunlarda prolapsus vagina vakalarına daha çok rastlanır. Prolapsus vagina geçiren koyunların tekrar damızlık olarak kullanılmaması da özellikle tavsiye edilmektedir.
Meme yangısı (mastitis) ile rahim yangısı (metritis) de doğumu takip eden sorunlardır. Bazen sonun atılamaması (eşin düşmemesi) olayları da kuzulamanın ardından karşımıza çıkabilir.
Sayılan sorunların tümü aslında sürü yönetimi hatalarının sonuçlarıdır. O yüzden sürü yönetiminin temel ilkeleri olan kuru ve temiz, iyi kayıt – iyi gözlem ilkelerine uymak, stresin sebep olabileceği kötülüklere inanmak ve önlemeye çaba göstermek şarttır.
Ayrıca, sürüdeki zayıf koyunların iyi bir şekilde gözlenerek tespiti ve gerekirse onların özel olarak desteklenmeleri, beslenmelerine dikkat edilmesi çok önemlidir. Tabii ki parazit mücadelesinin unutulmaması, prospektüse uygun biçimde kullanılması da yapılması gereken işlerin başında gelmektedir.
Ağıllarda kalabalık, sıkışık ve hijyenik olmayan koşullar söz konusuysa mutlaka düzeltilmelidir. Gerekli aşılamaların, zamanında prospektüslerine uygun şekilde, rapelleriyle (tekrar) birlikte yapılmasına dikkat edilmelidir.