Yeni doğmuş kuzu, oğlak ve buzağılarda sadece bir gerçek mide vardır. Abomasum, şirden veya şırdan adını verdiğimiz bu gerçek midenin ön kısmında ileriki günlerde ön mideler, yani rumen, retikulum ve omasum oluşur. İşkembe, börkenek ve kırkbayır dediğimiz ön mideler oluştuğunda kuzu, oğlak ya da buzağı ruminant, yani “geviş getiren” hayvan olur.
Kuzu ve oğlaklarda abomasumun hastalıkları erken yaşta kayıplara yol açar. Abomasumda gaz toplanması, karın şişliği, tıkanma, ülser, kanama ve hatta abomasumun delinmesi gibi sorunlar, ne yazık ki, zaman zaman ortaya çıkabilirler.
Bu gibi sorunlar iştahsızlık, halsizlik, aşırı zayıflama, özellikle arka ayaklarda güçsüzlük, sancı, diş gıcırdatma, emme isteksizliği gibi belirtilerle kendini gösterebilir.
Mide ülserinde (abomasal ülser) sorun derin dokulara kadar inerse abomasumun delinmesi (perforasyon) ve ona bağlı olarak karın zarı yangısı (peritonitis) söz konusu olur ve yavruyu kaybederiz.
Derin dokuların kanaması ile birlikte dışkıda kan da görülür. Dışkıda kan görülmesi giderek kansızlığa (anemi) sebep olur.
Abomasumdaki hastalıklara sebep olan etken ve etmenlere göz atalım;
Parazitler özellikle de Haemonchus contortus sebeplerden biri olabilir.
Stres, aşırı kalabalık, sıkışık kötü koşullardaki ağıllar, mideyi çizen, tahriş eden kartlaşmış kaba yemler, tüy yumakları (bezoar, trichobezoar), yüksek miktarda ve yoğunluktaki yemler (kesif yemler) başlıca etmenlerdir.
Bakır noksanlığı da sebepler arasındadır.
Tüy çekme (yün yolma) sorunu tüy yumaklarına yol açar. Bu durumun arkasında stres ve çinko noksanlığı vardır.
Bazen kesilen ya da öldükten sonra muayene edilen (nekropsi) kuzu ya da oğlakların midelerinde kanama (hemoraji) görülebilir.
Bu durumda yavrular sağken aşırı salya söz konusudur. Hipersalivasyon Kompleksi ya da salivary abomasal hastalık (salyalı abomasum hastalığı) adı verilen bu sorunun teşhisi ne yazık ki, yavru öldükten sonra konulabilir.
Nekropside (otopside) midede kahve taneleri serpilmiş gibi kanamalar gözlenir. Ayrıca otopside böbreklerin aşırı solgun renkte olduğu göze çarpar.
Silaj verilen hayvanlarda abomasum sorunlarıyla ilgili olarak aşırı histaminin etkisi olduğu hakkında bilimsel çalışmalar vardır.
Abomasum kanamalarında yapılan mikrobiyolojik araştırmalarda Clostridium sordellii, Clostridium fallax, E.coli, lactobacillus gibi mikroorganizmalar tesbit edilmiştir. Ayrıca, ek olarak, Klostridia ailesinden Clostridium ile akraba Sarcina benzeri mikroorganizmalar (Sarcina ventriculi) sıklıkla saptanan mikroorganizmalardan biridir.
Koruyucu hekimlik:
Annelere gebeliğin son iki ayı içerisinde iç parazitlere karşı mücadele yapılması yararlı bir uygulamadır. Yine gebeliğin son 2 ayı içerisinde rapelli (tekrarlı) olarak Klostridium karma aşılarının yapılması, aşılar içerisinde Cl. sordellii’nin özellikle bulunmasına dikkat edilmesi gerekir.
Kartlaşmış kaba yemlerden ve toz halindeki aşırı miktarda kesif yemlerden kaçınılmalıdır. Silaj verilecekse, kesinlikle bozulmuş olmadığı konusunda emin olunmalıdır. İzminerallerin, özellikle bakır ve çinko’nun önemi unutulmamalıdır.
Stres oluşturacak koşullardan, kalabalık, sıkışık, nemli ağıllardan kaçınılmalıdır.
Klinik belirtiler; diş gıcırdatma, karın şişliği, sancı, suluğa yakın yerlerde yatma isteği, güçsüzlük gibi belirtiler görüldüğünde derhal yemek sodası ve toz antibiyotik içirilmeli, zaman kaybetmeden veteriner hekime haber verilmelidir. Yemek sodasının (sodyum bikarbonat) vakit kaybı olmaksızın içirilmesi yaşamsal önem taşır.