1400’lü yıllardan, 1900’lü yıllara kadar İstanbul'da yaşamış olan divânelerin ilginç hikayeleri:
Gark olduğu cezbe halinden olsa gerek, yaz kış demeden nalınla gezer. Vefat ettiği gece, Sultan III. Murad’ın rüyasına girerek cenazesinin Fatih Camii'nde kılınmasını, kendi evinde defnedilmesini ve üzerine bir kubbe, bir tekke ve bir çeşme inşa edilmesini ister.
Rivayete göre cenazeye İstanbul halkının büyük bölümü iştirak eder; öyle ki cenaze öğle namazından akşam namazına kadar baş üstünde güçlükle defnedileceği yere ulaşır.
Yetmiş Guruş Dede:
Sultan Murad Han’a Revan’ı yedi günde fethedeceğini, ancak yedi gün sonra tekrar vereceğini söyleyen Yetmiş Guruş Dede’nin bu keşfi, Sultan’ın Revan’ı yedi gün süren bir kuşatmanın arından fethedişi ve yedi gün sonra Revan’ın İranlıların eline geçişiyle tahakkuk eder.
Kapânî Deli Sefer Dede:
Unkapanı civarında yaşamış olan Sefer Dede, anlaşılan o ki celâl hâlinin galip olduğu bir vakit Ekmekçi Alî Efendî’nin alev alev yanan fırınına girer ve orada sükûn bulur. Sanki hiç bir şey olmamış gibi fırından çıkıp yaklaşık yüz kişiyle vedalaştıktan sonra Unkapanı’ndan denize dalarak gözden kaybolur.
Aradan yedi sene geçer. Bir gün Cezayir’den gelen Kara Hoca ve Ali Peçenoğlu’nun kalyonları İstanbul’a eriştiğinde, yanlarında Sefer Dede’nin olduğu görülür. Kara Hoca ve Alî Peçenzâde’nin maiyetindekiler, yedi sene önce Sefer Dede’nin Okyanusta, Sebte (Cebelitarık) Boğazı dışında bir timsahın üzerinde olduğu halde gemilerine yaklaştığını ve onu gemiye aldıklarını söylerler.
Tabutların Arkasından Yuh Diye Bağıran Dede
Yuh Baba:
Rivayete göre, Yuh Baba defnedilmek üzere omuzlarda taşınan bazı tabutların ardından “Yuh” diye seslenmektedir. Bu yüzden de “Yuh Baba” olarak anılmaya başlar. Yuh Baba vefat ettikten sonra defnedilmek üzere tabutu götürülürken, onun hayattayken tabutların ardından “Yuh” demesinden hoşlanmayan bir komşusu “Yuh” diye ünler. Yuh Baba da içinde bulunduğu tabuttan doğrulup, "Eğer ben de dünyada Yaradan’dan bihaber yaşadımsa, bana da yuh!” der ve tekrar tabutuna uzanır.
Hiç Görmediği İnsanlara İsmi ile Hitap Edermiş
Boynuzlu Divâne Ahmed Çelebi:
Divâne Ahmed Dede’ye "boynuzlu" denmesinin nedeni, koynunda koyun, keçi, sığır, ceylan vb. hayvanlara ait muhtelif ebatlarda boynuz taşımasıdır.
Gündüzleri Kasımpaşa Köprüsü üzerine oturup gelene geçene, "Şalla (İnşallah?) Kâbe’ye gidesin Ahmed çebu, Şalla Kâbe’ye gidesin Mehmed çebu” der durur. Daha önce hiç görmediği bir kişiye bile, ona ismiyle seslenir: "Filanca çebu!” Öyle ki yıllar önce oradan geçmiş olan bir kişiyi görse "Hoşgeldin filanca kadının oğlu filan çebu” demek suretiyle onu selamladığına şahit olunmuştur.
60 Yıl Konuşmamış
Kâğid ( Kâğiz) Delisi:
Laleli ile Beyazıt arasında gidip gelirken, yolda bulduğu kağıtları duvarların oyuklarına sıkıştırmakla meşgul olmuştur Kağıd Delisi. Altmış yılı aşkın bir süre hiç konuşmadığı söylenir.
Tabak Dîvânesi:
16. yüzyıl divânelerinden olan Tabak Dîvânesi, yaz kış demeden üryân gezermiş. İstanbul’un buz kesen kış günlerinde, Okmeydanı’nda yağan karın üzerine yatar ve sanki soğuk değilmişçesine al yanaklarından ter damlaları süzülürmüş.
Deli Salih:
1850’lerde yaşamış olan “Deli Salih”, devrin meşhur meczûblarındandır. Sivri bir külah ve yüksek nalınlar giyermiş. Elinde sürekli taşıdığı fenerle sürekli bir şeye sövüp sokak be sokak dolanırmış. Bu ağır sözlerine karşın halk onu mazur görürmüş. Öyle ki rivayete göre sokakta ona rastlayıp sözlerini işiten bazı saf hanımlar, derhal evlerine dönüp onun namına afv ü mağfiret dilermiş.
Sadâsıyla Kalpleri Ürpertirdi
Şeyh Ferid Efendi:
20. yüzyılın divânelerinden olan Ferid Efendi, sadâsıyla kalpleri ürpertip titreten bir zâttır. İlahî cezbeye tutulan diğer zevât gibi Şeyh Ferid Efendi de üzerinde bir aba ya da bir entariyle dolaşır. Sevenleri maddi yardımda bulunduklarında, ona verilen şeyi kendine ayırmak yerine dağıtacak birilerini arar.
Kerâmet Sahibi Beylerbeyli Atâ Efendi:
Sultan II. Abdülhamid Han devrinde Beylerbeyinde yaşamış olan Atâ Efendi, heybetli yapısının yanı sıra yüzünü kaplayan sakalı ve alnına dökülen kakülleriyle harabatî bir şahsiyettir. Atâ Efendi, dört mevsim başında bir keçe külah, sırtında bir abayla dolaşır. Cezbenin hararetinden olsa gerek kışın dondurucu soğuğunda bile denize girer. İstavroz’da bir kulübede yaşayan Atâ Efendi’nin büyük kerâmet sahibi olduğuna inanılır.