KÜLTÜREL VE SOSYAL ETKİLERİYLE OYUN SEKTÖRÜ
Her geçen gün büyümeye ve ilgi çekmeye devam eden oyun sektörünün kültürel ve toplumsal etkileri her zaman en çok tartışılan konulardan birisi olmuştur. Bu sektör, bilgisayar ve oyun konsollarında oynanan oyunlardan Başari bet gibi online casino platformlarında oynanan kumar oyunlarına kadar uzanan oldukça geniş bir alandır. Toplum genel olarak bu oyunların etkileri açısından ikiye ayrılmış durumda: Kimileri oyunların olumlu etkilerini ön plana çıkarırken, kimileri ise bunun toplumları genel olarak kötü etkilediğini düşünüyor. Bu yazımızda her iki tarafın da görüşlerini inceleyerek bu sektörünün sosyal ve kültürel etkilerini masaya yatıracağız.
OYUN SEKTÖRÜNÜN DİNAMİKLERİ
Oyun sektörü günümüzde birçok farklı bileşene sahip, çok dinamik bir alandır. Sektörün en önemli yönlerinin başında şüphesiz ekonomik büyüklüğü geliyor. Yapılan birçok araştırmaya göre 2024 itibarıyla küresel oyun sektörünün 200 milyar dolar büyüklüğe ulaştığı düşünülüyor ve Bloomberg, bu rakamın 2030’da 300 milyar dolara ulaşacağını tahmin ediyor. Bu hızlı büyümeyi destekleyen faktörleri ise mobil cihazların gelişmesi ve yaygınlaşması; yapay zekâ VR/AR gibi teknolojilerin gelişmesidir. Artık sadece çocukların değil, büyüklerin de oyun oynaması ve yetişkinlere hitap eden çok sayıda oyunun piyasaya sürülmesi ve son olarak, mikro ödemeler gibi yeni gelir modelleri ile oyunların mali açıdan daha erişilebilir olması olarak sıralayabiliriz.
Sektörün ne kadar geniş kitlelere hitap ettiğinin ve ekonomik büyüklüğünün bir örneği olarak e-spor piyasasını örnek verebiliriz. Sektörün tanınmış isimlerinden BCG’ye göre e-sporların büyüklüğü şu anda 2 milyar doları aştı ve hem izleme hem de oyuncuların katılımı açısından büyümeye devam ediyor. Örneğin, sadece Twitch üzerinde aylık aktif kullanıcı sayısı 140 milyon civarında. Ekonomik etki ve oyuncuların katılımı açısından online casino oyunlarından bahsetmezsek konu eksik kalacaktır. Grand View Research, küresel online kumar piyasasının büyüklüğünü 63 milyar dolar olarak hesaplıyor ve yapılan çeşitli araştırmalara göre, dünya genelinde aktif online casino hesaplarının sayısı 100 milyon civarında.
OYUN DÜNYASININ POZİTİF SOSYAL ETKİLERİ
Strateji, FPS, RPG, spor ve online casino gibi çok çeşitli türleri olan online casino oyunlarının tek tek bireyler ve genel olarak toplum üzerinde bazı olumlu etkilerinin bulunduğu yadsınamaz bir gerçek. Şimdi bu olumlu etkileri başlıklar halinde hızlıca inceleyelim:
- Bilişsel gelişim: Özellikle strateji oyunları başta olmak üzere birçok oyunun, oyuncuların problem çözme yeteneklerini geliştirdiği yadsınamaz bir gerçek. Tıpkı bulmaca çözmek gibi, bu oyunlarda oyuncuların sık sık karşılaştığı problemler zaman içerisinde karar verme becerilerini geliştirmelerini sağlıyor. Ayrıca, özel gruplara yönelik olarak eğitsel içerikli oyunlar da geliştirilerek öğrenim süreci kolaylaştırılıyor.
- Sosyal bağlantılar: Günümüzde oyunların hemen hemen hiçbirisi oyuncuların dünyadan izole olarak tek başına oynadıkları şeyler değil. Tersine, her oyunun, özellikle de internet üzerinden oynanan çok oyunculu oyunların kısa sürede bir topluluğu kuruluyor ve aynı oyuna ilgi duyan dünyanın dört bir yanındaki oyuncular bu topluluklarda bir araya geliyor. Hatta, zaman zaman oyuncuların hayranları gerçek dünyada da bir araya geliyor. Dolayısıyla, bu açıdan bakıldığında, oyuncuların asosyal olmasına yol açtığını savunan görüş pek doğru görünmüyor.
- Ekonomik katkı: Ekonomik büyüklüğüne daha önce değindiğimiz oyun sektörünün ekonomiye katkısı da bir hayli büyük. Özellikle günümüzde birçok mezun veren bilgisayar mühendisliği, yazılım mühendisliği ve buna benzer bölümlerin mezunları bu sektöründe yaygın bir şekilde istihdam ediliyor. Ayrıca, çizimler ve tasarım için birçok sanatçı da kullanılıyor. Son olarak, oyun sektörü yapay zekâ ve AR/VR gibi teknolojilerin gelişimini de teşvik ediyor ve hızlandırıyor.
- Kültürel çeşitlilik: Oyunların çoğu zaman göz ardı edilen bir özelliği olsa da, birçok oyun farklı kültürleri, bu kültürlere yabancı kişilerin tanımasını sağlıyor. Örneğin, uzak doğu kültürünü yansıtan oyunlar, bu kültüre yabancı olan batılı oyuncular tarafından yoğun ilgiyle takip ediliyor ve bu da zaman içerisinde toplumsal olarak daha kapsayıcı bir bakış açısın geliştirilmesini sağlıyor.
NEGATİF ETKİLERİ
Oyun sektörünün toplum ve kültür üzerine olumlu etkilerini sıraladıktan sonra, şimdi de madalyonun öteki yüzüne bakalım. İşte oyun sektörünün negatif etkileri:
- Oyun bağımlılığı: Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 2019 yılında oyun bağımlılığını, “oyun rahatsızlığı” adıyla ruhsal sağlık sorunları arasına ekledi. Yapılan çeşitli çalışmalara göre, oyuncuların %3-4’lük bir kısmı bu bağımlılıktan muzdarip. Bu bağımlılık birçok oyuncunun aile hayatında sorunlara yol açarken, iş hayatlarında da konsantrasyon sorunlarına ve bazen de işsiz kalmalarına neden oluyor.
- Sağlık sorunları: Bağımlılık seviyesine gelmese bile oyun alışkanlığı oyuncularda ciddi sağlık sorunlarına yol açabiliyor. Amerikan Kalp Sağlığı Derneği, günde 5 saatten daha uzun süre oyun oynayan kişilerin obezlik, kalp rahatsızlıkları ve diyabet gibi hastalıkları geliştirme olasılığının ciddi oranda arttığını ortaya koydu. Ayrıca, oyuncuların %20’sinin uzun süre klavye, fare ve oyun kolu kullanmaktan dolayı el, bilek ve kol ağrısı çektiği bildiriliyor.
- Şiddet içeriği: Özellikle yoğun olarak şiddet sahneleri içeren FPS oyunları başta olmak üzere birçok oyunda aşırı şiddet içeriği söz konusu. Özellikle belirli bir yaşın altındakilerin bu şiddet içeriğine maruz kalması ciddi sorunlar yaratma potansiyeline sahip. Her ne kadar oyunların üzerinde bu konuda uyarılar bulunsa da, ebeveynlerin bu konuda ne kadar dikkatli olduğunu veya çocuklarının bu oyunları oynamamasını sağlayıp sağlayamadıklarını bilmek mümkün değil. Özellikle de oyunların birçoğu oyuncuları ahlaki bir ikileme sürüklüyor ve bu da oyuncunun olumsuz davranışları normalleştirebilmesi riskini beraberinde getiriyor.
Yaptığımız incelemeden de görebileceğimiz gibi, oyunların ve oyun sektörünün de, ne tamamen faydalı, ne de tamamen zararlı olduğunu iddia etmek mümkün. Oyunların zararlı etkilerinden korumak ve faydalarından yararlanmak için oyun ve özel hayat arasında bir denge bulmak şart.