Herpesvirüsler gayet geniş bir aile. Yabancımız değil. İnsanlarda çok görülen uçuk virüsü (Herpes simplex virüs = HSV) bu aileden. Sığırlarda görülen Herpesvirüsler ile ortak özelliği strese bağlı olarak ortaya çıkmaları.
Özellikle sığırlarda sorunlara yol açan Herpesvirüsleri sıralayalım; BoHv-1 (Bovine herpes virus 1 = Alphaherpes virüs 1), BoHv-2 (Bovine herpesvirus 2 = Alpha herpesvirüs 2), BoHv-4 (Bovine herpesvirus 4 = Gammaherpesvirüs 4), BoHv-5 (Bovine herpesvirus 5 = Alphaherpes virüs-Varicellavirus ).
Bu herpesvirüsler arasında en çok bilineni BoHv-1. IBR-IPV hastalığının etkeni. Pneumoni (zatürre), gözyaşı akıntısı ve üreme yollarında sorunlara yol açıyor. Stres ile ortaya çıkıp solunum yolu enfeksiyonlarını başlatıyor.
Daha sonra Pasteurella, Mannheimia gibi bakteriyel etkenlerle bronko-pneumoniye yani akciğer yangılarına sebep oluyor. Çoğunlukla nakliye stresinin ardından meydana gelen zatürre (pneumoni) sorunlarının başlangıcından bu herpesvirüs sorumlu oluyor.
Diğer herpes virus BoHv-2 (Bovine herpesvirus 2) olarak bilinen, ineklerde meme başı derisinin yangısına (Mamillitis) sebep olan Bovine HerpesMamillitis (BHM) virüsü. Bovine Ülseratif Mamillitis olarak da anılan, bir çeşit meme başı derisinin uçuğu şeklinde lezyonlarla ortaya çıkan hastalığın etkeni. BoHv-2 ayrıca sinir sistemindeki, üreme sistemindeki, ağız ve diş eti lezyonlarındaki hastalıklara da eşlik ediyor.
BoHv-4 (Gammaherpesvirüs) sinirsel hastalıklarda, metritiste, yavru atmalarda (abortus), ölü doğumlarda, döl yolu sorunlarında, mastitiste, deri lezyonlarında etken olarak karşımıza çıkıyor.
BoHv-4 şaşılık, ayakta durma güçlüğü, aşırı salya, salık yürüyüş, yatar pozisyon gibi sinirsel belirtiler gösteren, özellikle CNS (Central Nervous System=Merkezi Sinir Sistemi) etkilenmiş olan hastalıklarda etkenlerden biri oluyor.
BoHv-4 özel olarak meme dokusuna, damar endoteline, endometriuma (rahimin iç duvarı) ve rahim içindeki yavruya yönelen (ilgi gösteren=tropism) bir virüs. Çoğunlukla buralarda co-faktör (işbirlikçi) olarak yer alıyor. Sebebi bulunamayan mastitislerin ortaya çıkışında etkili olduğu yönünde araştırmalar var.
Solunum yolu enfeksiyonlarında, üreme sorunlarında, özellikle dönek inek (repeat breeder) sendromunda, ölü doğumlarda (stillbirth), yavru atmalarda suçlanan virüsler arasında yer alıyor. Sütçü sürülerde boş günlerin sayısının yükselmesinde etkili olduğu biliniyor. Çok yaygın bir herpesvirüs olup, ishallerde, işkembede meydana gelen tümör oluşumlarında co-faktör olarak yer alıyor.
Sığırlarda latent (gizli) olarak bulunduğu, stres ile ortaya çıktığı bilinen BoHv-4 doğumu takiben birçok hasara yol açıyor. Doğum büyük bir stres sebebi olduğuna göre, doğumun ardından stres hormonunun kanda yükselmesi veya herhangi bir sebeple dexamethazone (kortizonlu ilaç) kullanılması gizli virusu aktive edebiliyor.
BoHv-4 metritiste (rahim yangısı),endometritiste (rahimin iç duvarının yangısı) çoğunlukla Trueperella pyogenes ve E.coli gibi bakterilerle, bazen de BVDV (Bovine Viral Diarrhea Virüsü) ve Neospora ile birlikte hastalığı oluşturuyor. Döl tutmama sorunlarının ortaya çıkışında rol oynuyor.
Ölü doğan buzağıların beyinlerinde yapılan tahlillerde BoHv-4’e rastlanmış. Canlı doğan ama yaşaması olanaksız (yaşama tutunamayan, yaşam gücü olmayan) buzağılarda da BoHv-4‘ün işe karıştığı tesbit edilmiş.
BoHv-5 diğer adıyla Bovine encephalitis virusu olarak biliniyor. Meningoencephalitis’e (beyin ve beyin zarı yangısı) yol açıyor.
Buzağılarda ani ölümlere yol açan BoHv-5 Neonatal Septisemik Formu ile karşımıza çıkıyor. Sığırlarda, diğer herpesvirüsler gibi, stres ve glukokortikoid (kortizon) kullanımı ile zararlı hale geliyor. Kas seğirmeleri, koordinasyon bozukluğu gibi sinirsel (neurologic) belirtilerle görülüyor.
Mastitisin (meme yangısı) BoHv-2 ve BoHv-4 ile ilgili olma ihtimali de var. Bu iki herpesvirus’ün memenin doğal savunma mekanizmasını bozarak mastitise yatkınlık oluşturduğu saptanmış. Ayrıca subklinik (gizli) mastitislerde de yer aldığı belirlenmiş.
Görüldüğü gibi; herpes virüsler, özellikle stres ile ortaya çıkıp, birçok hastalığa öncülük edebiliyorlar. Viral abortus (yavru atma) etkeni olarak önemli bir risk faktörü.
Herpesvirüs enfeksiyonlarının doğrudan virüse yönelik bir tedavisi yoktur.
Bu bilgiler ışığında herpesvirüsleri akılda tutmamız, strese karşı hazırlıklı olmamız, özellikle doğum, nakliye gibi bilinen stres dönemlerinde önlem almamız, aşısı olanlar için aşı yapmamız şarttır.