Meme haznesinde veya meme başında bazen süt taşları oluşur.
Kazein, kalsiyum tuzları ve meme epitelinin döküntülerinin bir araya gelmesiyle oluşan süt taşlarına yabancı literatürde Lactiferous Calculi, Lactolith, Milk Stone veya Teat Calculus adı veriliyor.
Süt taşları çoğunlukla çok küçük olduklarından fark edilmezler. Güğümün, süt kovasının dibinde tortu halinde olabilir veya süzerken süzgeçte ya da tülbentte kalabilir, o şekilde göze çarpabilirler.
Bazen iri olduklarında ise sorun oluştururlar. Meme kanalını veya memenin süt çıkış deliğini tıkayabilecek boyutta olanlar ciddi sorunlara sebep olurlar.
Süt taşlarının oluşumu biliniyor. Epitel dokular, kazein ve kristalleşen kalsiyum tuzlarının bir araya gelmesi süt taşını oluşturuyor, ama arkasındaki sebepler tam olarak bilinmiyor. Doğmasal olabileceği tahmin ediliyor. Örneğin; meme başı deliğinin (orificium) çok dar olması bazı taşların orada takılması gibi. Süt taşlarını şap geçirmiş ya da kronik mastitisli, subklinik mastitisli ineklerdeki epitel hücre döküntülerinin artışına bağlayan yazarlar da var.
Süt taşları belli bir çaptan fazla olduğu ve memeyi tıkadığı zaman müdahale gerekiyor. Genellikle teşhisi kolay. Çoğunlukla kanalda serbest şekilde, elin altında kaydığı hissediliyor. Başka meme kanalı lezyonlarıyla karıştırılır ve şüphe duyulursa ultrasondan da yararlanılabilir.
Sağımı engellediği ve ağrıya sebep olduğu hallerde süt taşlarının dışarıya alınması gerekir. Meme kanalına tuzlu serum ya da kaynatılmış soğutulmuş zeytinyağı vererek ve nazikçe masaj yaparak dışarıya alınması mümkün olabilir.
Bazı hallerde daha ciddi cerrahi müdahalelere ihtiyaç olur. Denenebilecek yöntemlerin başında meme genişleticiler gelir. Tığ benzeri sondalar, çok ince pensler kullanılabilir. Meme kanalına sokularak tıkayan taşın alınması için gayret sarf edilir.
Taşın dışarıya alınmasından sonraki safha ise apayrı bir özen ister. Çünkü; meme başından kanala girmek için uğraşılırken, memenin koruyucu düzenekleri hasara uğrayacaktır. Meme ucundaki 3 ayrı koruyucu düzenek sondalarla yapılan müdahaleler ile yıkımlanacağı için, süt taşı dışarı alındıktan sonra özenli bakım son derece önemlidir.
İlk olarak görülecek komplikasyon memenin süz sızdırması olabilir. Diğer bir komplikasyon ise mastitistir.
Süt taşı sorununun tekrarlanması ve sıklıkla müdahale etme ihtiyacı giderek mastitise yatkınlığı arttıracağından sonucun ekonomik bakımdan değerlendirilmesi yerinde olur.