''Unutkanlık dediğimizde ilk aklımıza gelen Alzheimer hastalığı; hafıza, düşünce ve davranış bozukluklarıyla seyreden beynin ilerleyici dejeneratif hastalığıdır'' ifadesinde bulunan Özel Ege Şehir Hastanesi Nöroloji Uzmanı Uzm. Dr. Zaur Mehdiyev, bellek sorunlarının günlük aktiviteleri etkileyen, ister ara-sıra unutkanlıklar, ister kısa süreli bellek kayıpları olsun bir çok nedene bağlı olarak ortaya çıkabileceğini söyledi.
Alzheimer hastalığı yaşlanmanın bir parçası değildir
Özel Ege Şehir Hastanesi Nöroloji Uzmanı Uzm. Dr. Zaur Mehdiyev: ''Beynimizde 100 milyon sinir hücresi vardır ve bu hücreler birbirleriyle bağlantı kurarak büyük bir ağ oluşturmaktadır. Beyindeki farklı hücre grupları farklı fonskiyonları üstlenir. Örneğin, bazı hücre grupları öğrenmeden, bazı gruplar hafızadan, bazıları da dikkat işlevinden sorumludur. Bazı hücre grupları görmemizi, bazıları işitmemizi, bazıları koku almamızı, bazıları da kaslarımızın hareketini sağlar. Dolayısıyla beyin hücreleri küçük fabrikalar gibi çalışır. Bu hücreler bilgileri alır, işler, depolar ve diğer hücre gruplarıyla paylaşır. Alzheimer hastalığı bu küçük hücre fabrikalarında işleyişin bozulmasına ve bir süre sonra komşu hücre gruplarında da işleyişin aksamasına neden oluyor. Hasar yayıldıkca hücre grupları görevlerini yapamaz hale geliyor ve hücre gruplarının ölmesine sebep oluyor. Alzheimer hastalığının sıklığı yaş ilerledikce artmaktadır. Özellikle 65yaş ve üstü bu risk biraz daha yüksektir. Bu yaş grubunda her 10 kişiden birinde Alzheimer hastalığına rastlanmaktadır. 85 yaş ve üzerinde ise bu oran yüzde 30-40'lara kadar yükselmektedir.''
Unutkanlığı olan birey muayene olmalı mı?
''Yalnız Alzheimer hastalığı değil, bir çok hastalık yaşlılarda unutkanlığa neden olabilir. Eğer hafıza sorununuz varsa muayene olmanızda ve uygun tedaviye daha erken başlamanızda fayda var'' diyen Uzm. Dr. Zaur Mehdiyev: ''Herkesin günlük hayatında zaman zaman unuttuğu şeyler olabilir. Evin anahtarını nereye koyduğunuzu veya yeni tanıştığınız kişinin ismini unuttuğunuz muhakkak olmuştur. Peki bu durum ne sıklıkta oluyor? Bellekte ve diğer bilişsel işlevlerde hafif bozulma, yaşlanmanın bir parçası olarak da sık sık karşımıza çıkar. Fakat yaşlanmaya bağlı hafif unutkanlıklarla Alzheimer hastalığı sırasında gördüğümüz unutkanlık arasında fark vardır. Normal olarak kabul ettiğimiz yaşa bağlı bellek sorunu günlük yaşamınızı ve verimli çalışmanızı etkilemez. Örneğin, birinin ismini unutursunuz, fakat gün içinde tekrar hatırlaya bilirsiniz. Bazen gözlüğünüzü nereye koyduğunuzu hatırlamaya bilirsiniz veya yapılacak işler için önceki zamanlara kıyasla daha çok liste tutma ihtiyacı hissetmiş olabilirsiniz. İş hayatınızı ve sosyal yaşantınızı etkilemeyen bellekteki bu değişiklikler, yukarıda belirttiğimiz gibi normal olarak kabul edilir ve bu durum için “hafif bilişsel bozukluk” terimini kullanırız. Hafif bilişsel bozukluk , bilişsel işlervlerde hafif ve sınırlı bozuklukla karakterize durumdur. Sınırlı derken bu bozukluk yalnız bellekte veya yalnızca konsantrasyonda, yalnızca dikkat sürdürmede veya zihinsel çeviklikte olabilir. Hafif bilişsel bozukluğu olan birey genellikle günlük işlerini yapmada zorlanmaz ve tüm sosyal aktivitekerini devam ettirir. Hafif bilişsel bozukluk çok yavaş ilerleme gösterir ve bunama'nın tüm belirti spekturumunu geliştirmezler. Fakat bazı durumlarda hafif bilişsel bozukluk Alzheimer hastalığı ile sonuçlanabilir. Bu durumun Alzheimer hastalığına kadar ilerleme riskinin olup olmadığı ise araştırılmaktadır.''
Unutkanlık, Bunana Hastalarında İlk Farkedilen Bulgudur
Bellek bozukluğu, karar verme, yargılama, dil ve diğer bilişsel işlevlerdeki bozukluklar “Demans (bunama)” çatısı altında değerlendirilir. Demans hastalarında iş hayatındaki insan ilişkileri ve sosyal etkileşim yetisinde bozukluk kademeli olarak başlar ve zaman içinde artış gösterir. Unutkanlık, bunama hastalarında ilk ortaya çıkan veya ilk farkedilen bulgudur. Diğer erken belirtiler arasında :
Aynı soruyu tekrar-tekrar sorma
Konuşurken bazı kelimeleri hatırlayamama
Kelimeleri karıştırma (örneğin “masa” yerine “yatak” söylenmesi gibi)
Rutin işleri yapmak için önceki zamanlara kıyasla daha fazla vakit harcama
Eşyaları uygunsuz yerlere koyma (örneğin cüzdanı mutfak çekmecesine koyma gibi)
Tanıdık bir yere giderken kaybolma
Belirgin bir sebep olmadan ruh halinde ve davranışlarda ani değişiklikler
Bellek sorununu değerlendirirken doktorunuz size bazı soruları soracaktır. Bu soruları aile bireylerinden birinin gözetiminde cevaplamanız doktorunuz, dolayısıyla sizin için faydalı olacaktır. Sorulacak sorulara örnek olarak:
Bellek sorunlarınız ne zaman başladı?
Düzenli kullandığınız ilaç var mı(bitkisel ilaçlar ve gida takviyesi olarak kullandıklarınız dahil)? Kullanıyorsanız hangi dozda?
Yeni kullanmaya başladığınız ilaç var mı?
Son zamanlarda yapmakta zorlandığınız bir iş, görev var mı?
Bellek sorununuzla baş etmek için ne yapıyorsunuz? Bu yöntem faydalı oluyor mu?
Alkol kullanıyor musunuz? Kullanıyorsanız ne sıklıkta ?
Yakın zamanda kafa travması yaşadınız mı? (düşme, araba kazası ve s.)
Son zamanlarda her hangi bir hastalık geçirdiniz mi?
Son zamanlarda kendinizi üzgün, endişeli veya mutsuz hissediyormusunuz?
Son zamanda sizi etkileyecek kayıp, değişiklik veya stres yaşadınız mı?
Nasıl bir günlük yaşama sahipsiniz? Son dönemlerde günlük rutininizde bir değişiklik var mı?
Alzheimer ve Benzer Hastalıkların Erken Tanısı Fayda Sağlar
Zor adım olsa bile, erken tanı almak önemlidir. Bu, düzeltilebilir bellek sorununun belirlenmesi ve uygun tedaviye başlanmasını sağlar. Yalnız düzeltilebilir bellek bozuklukları değil, hafif kognitif bozukluk, Alzheimer hastalığı ve benzer hastalıkların erken tanısının aşağıdaki faydaları vardır:
Tedaviye başlanarak belirtiler giderilebilir veya geciktirilebilir
Kendiniz, aileniz ve arkadaşlarınız hastalık konusunda bilgilenir, dolayısıyla mevcut duruma adaptasyonunuz kolaylaşır
Gelecekte sorun haline gelebilecek mali ve hukuki konuları daha erken halledilir.