ASYA YAŞARİKİZ / MEDYA EGE - Kültürpark, kurulduğu dönemde İzmir ve Türkiye Cumhuriyeti’nin modernleşme ideallerinin bir temsilcisiydi. 9 Eylül, Montrö, Lozan, 26 Ağustos ve Cumhuriyet Kapıları ile Cumhuriyetin önemli dönemeçlerinin de temsil edildiği Kültürpark, hala kentin en önemli bellek mekânı.

1992 yılında 2. Derecede Doğal Sit ve Tarihsel Alanı olarak tescillenen Kültürpark, yurttaşların bir nefes alma alanı olduğu gibi içinde dünyaca ünlü mimar Bruno Taut eseri gibi son derece nitelikli mimari yapılar barındıran, İzmir Enternasyonel Fuarı’nın da bu alanda kurulması nedeniyle dönemin çağdaş mimarisini yansıtan bir alan.

Dönemin Belediye Başkanı Behçet Uz'un açılış töreninde “Bugünün ve yarının çocukları Cumhuriyet’in bu güzel eserinden daha geniş bir şekilde istifade edecektir” dediği bir bellek mekânı olarak Kültürpark, şimdilerde restorasyon tartışmaları ile kentin gündeminde.

Kültürpark Platformu, İzmir Büyükşehir Belediyesi yetkilileri ve İzmir Mimarlar Odası Başkanı İlker Kahraman konuya ilişkin görüşlerini gazetemizle paylaştı.

Kültürpark değerlerini korumak için kurulan Kültürpark Platformu, son günlerde İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Kültürpark’taki çalışmalarını sert bir dille eleştiriyor. Göl ve Ada Gazinolarının işletmesinin İZDOĞA Şirketine verilmesi, Cumhuriyetin önemli dönemeçlerinin de temsil edildiği 9 Eylül ve Montrö kapılarının yıkılması tartışma konularının başında geliyor.

Kültürpark Platformu adına gazetemize konuşan İlyas Yaman, söz konusu kapıların yıkılmasını ‘yangından mal kaçırırcasına’ yapılan çalışmalar olarak nitelendirerek, İzmir Enternasyonel Fuarının açılışına bir buçuk ay kala Ferruh Orel’in yaptığı kapıların yıkılmasını şu sözlerle eleştiriyor; “Yeni yapacakları kapı Ferruh Orel’in 1939’da yaptığı kapı mı olacak? Tarihi değer taşıyacak mı? Bu mantıkla restorasyon diye bir mimari dalı kalır mı?”

Yaman “O halde tüm tarihi yapıları aynısı diye, özgüne dönme diye, restore etme diye, yenileme diye yıkıp benzerlerini yapalım. Örneğin; Kadifekale tamamen yıkılsın, yenisi yapılsın. Tarihi belediye binası yıkılsın, yenisi yapılsın, Efes Antik Tiyatrosunun merdivenleri düzeltilsin. Pisa Kulesinin eğriliği yüzlerce yıldır düzeltmek neden kimsenin aklına gelmiyor? Bu zihniyet İzmir’e yakışmıyor. Kamuoyunu ikna etmediği gibi tepki doğmasına da neden oluyor” cümleleri ile kapıların bir restorasyon değil, yıkım süreci geçirdiğine işaret ediyor.

İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’in sıkça üzerinde durduğu ortak akıl, katılımcı ve şeffaf belediyecilik anlayışını hatırlatan Yaman “En kısa sürede başlangıç ilkelerine geri dönmelerini istiyoruz” diyor.

Yaman, Kültürpark’ın hem tarihi hem doğal SİT alanı olduğunun altını çizerek meslek odalarının, belediyenin hazırladığı raporlar ve bilim insanlarının görüşleri olduğunu hatırlatarak, belediyeden, bunlara ve halkın sağ duyusuna saygı duymasını istiyor.

Yaman, sözlerini “Kültürpark Platformu olarak, belediye yönetiminden tek beklentimiz, kurucu iradenin ilkelerine geri dönülmesidir. Başkanın ilk 100 günde yapılan Kültürpark Arama Konferansında ortaya çıkan sonuçlara uymalarını talep ediyoruz. Bunları istemek İzmir kamuoyunun hakkıdır. Kurucu iradenin kentimize armağan ettiği, İzmir’in tam ortasında bir vaha, bir nefes alma alanı, bir güzellik abidesi olan Kültürpark’ın korunarak, geliştirilerek yaşatılmasını istiyoruz. Aslında hiç zor değil; yeter ki rant için değil; kamucu anlayışla Kültürpark’a bakılabilsin” cümleleri ile sonlandırıyor.

Konuya ilişkin İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne sorduğumuz “Kapıların restorasyonu için koruma kurulundan onay alınıp alınmadığı, kararın hangi şartlarda alındığı” sorusuna ise belediye yetkilileri tarafından yapılan açıklamada “Belediyemizce uygulanmakta olan Kültürpark Fuar Kapıları Restorasyon ve Rekonstrüksiyon Yapımı İşi, yine belediyemizce hazırlanan ve İzmir 1 No’lu Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından 27.01.2021 tarih ve 11848 sayılı kurul kararı ile kabul edilen projeler doğrultusunda ve proje müellifi denetiminde devam etmektedir” ifadeleri ile cevap verildi.

“Kültürpark giriş kapılarının yapı bazında tescili bulunmamaktadır” denilen açıklamada kapıların girişinde, bulundukları Kültürpark’a dahil olarak tarihi SİT ve 2. Derecede Doğal SİT alanı sınırları içerisinde bulunduğuna dikkat çekildi. Açıklamanın devamında “Ancak kapı yapıları kent belleğinde simgesel değer taşımaları nedeni ile korunması gerekli kültür varlığı olarak değerlendirilerek bu doğrultuda röleve, restitüsyon ve restorasyon ön projeleri hazırlanmıştır” denildi.

Açıklamada öte yandan, Koruma kurulu tarafından onaylanan restorasyon ve rekonstrüksiyon projeleri ile statik raporlar kapsamında, 9 Eylül kapısında statik ve malzeme sorunları nedeni ile korunacak ve sağlamlaştırılacak eleman olmadığının altı çizilerek kapıda restorasyon değil rekonstrüksiyon çalışması yapıldığı şu sözlerle açıklandı; “Özgün yapı restitüsyon verilerine göre yeniden yapılacaktır. Dolayısıyla onaylı ve uygulanmakta olan proje restorasyon değil, rekonstrüksiyon projesidir.”

Montrö Kapısında ise yapılacak işlemler “Montrö kapısının karakteristik özelliği olan tonoz kabuk sağlamlaştırılarak korunacaktır. Tonoz kabuğun 1961 yılındaki özgün dönemi dışında kalan tüm dönem ekleri sökülerek alan temizlenecektir. Tonoz kabuğun altında bulunan betonarme kolonlar ile taşınan strüktür, bilet gişesi, demir giriş kapıları, korkulukları, bayrak direkleri, iki yanda bulunan tuvalet kütleri ve tüm detayları tamamen sökülecektir” cümleleri ile ifade edildi.

İzmir Mimarlar Odası İzmir Şube Başkanı İlker Kahraman, 9 Eylül ve Montrö Kapılarının, kent belleğinde simgesel değerler taşıması nedeniyle çok önemli olduğunun altını “Kentli elbette bütünleştiği ve girişi simgeleyen bu kapıları içselleştirmiştir” cümleleri ile çiziyor.

Başkan Kahraman, Büyükşehir Belediyesi’nin 9 Eylül ve Montrö Kapılarında yaptığı rekonstrüksiyon çalışmasına ilişkin olarak da Büyükşehir Belediyesi’ne “Bu kapıların neden yıkıldığı ile ilgili çok soru aldık. Bu soruların yanıtlarını yeni yeni verebiliyoruz. Peki kentli için bu denli önemli bu kapılar için rekonstrüksiyon (yeniden yapım) kararı alındıysa bu kentliye saygı gereği kapının bulunduğu alanda bizlere yazılı olarak açıklanamaz mıydı? Bana gönderdiğiniz resimler paylaşılamaz mıydı?” sorusunu yöneltiyor.