Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Dr. Erdal Duman, aşı konusunda Türkiye’nin geldiği durumu ve acil yapılması gerekenleri anlattı. Dr. Duman, aşı karşıtlığına bir anlam veremediğini de ifade ederek, “Aşı çıksın diye dua edenler şimdi aşı karşıtı. Buna anlam veremiyorum” dedi. Duman, aşı olmanın hastalığı geriletecek tek yol olduğunu kaydederek, “Karadeniz, doğu bölgelerimizde aşılamayı yüzde 60’a çıkarmalıyız yoksa ölümlerimiz artmaya başlayacak” sözlerine yer verdi.

Türkiye’de bir süre aşılama konusunda hızlı gidildi daha sonra da vaka ve ölümlerde düşüş görüldü. Toplum kendisini bir süreliğine güvende hissetti; ama son günlerde vakalarda ciddi bir yükseliş var. Gerçekten güvende miyiz?

Pandemi tarihine bakacak olursak en az üç dört tane dalga gelmiştir. Bunların en bilini İspanyol gribidir. Bu tarz viral enfeksiyonlar tek bir şekilde değil, birçok dalgayla gelir. Bu dalgalardan birine girmek üzereyiz. Aşılamada ise önce aşılama yapamadık sadece. Çin kökenli ölü viral aşıyı o zaman bütün sağlık çalışanları aşılandı. Bu aşının tabii ki faydası, koruyuculuğu vardı ve hiç yoktan iyidir. Yeni mutasyonların çıkmasıyla virüsün hem daha çabuk bulaşabilmesini hem de daha fazla hasta etmesine neden oldu. Burada özellikle Sinovac aşısının çok da başarılı olmadığını gördük. Dünyada bir aşı krizi vardı, biz de bu krizdeydik Sinovac aşısına bile zor ulaşabildik. İngiltere’de tek doz aşıya rağmen ölüm sayısı azaldığı görüldü; ama İngiltere’nin resmi rakamların çok üzerinde ölüm var. Rusya ilk aşıyı bulan ve onaylatan ülke; ama orda Türkiye ve Avrupa’daki gibi bir aşılama yok. Bize Ortadoğu’dan çok fazla turist ve mülteci geldi. Bizim aşı oranımız şu anda yüzde 40. Sinovac olanların birçoğu üçüncü doz Biontech olmadı. Neden üçüncü doz? Çünkü biz bu Sinovacları olduğumuzda aradan uzun zaman geçti, antikor sayısı düştü. Harika bir öneriyle Sinovac olanlara üçüncü doz aşılar açıldı. 18 yaş üzeri nüfusun yüzde 30’u aşı olmadı. Tam aşılamalarda ölüm oranı daha düşük, aşılamada hastalık daha hafif olacağı için bulaşıcılığı düşük olacak. Pandemiden dolayı işgal edilmiş yerler olduğu için kronik hastalarda kayıplarımız oldu. Bu aşının sıkıntıları var; ama bütün aşılarda sıkıntı var. Bu aşıların yan etkileri, tüm aşılarda var. Bütün aşılar kas ağrısı, morarma, cilt döküntüsü yapar. Aşının yan etkileri, hastalığı da taklit edebiliyor. Tek doz aşı olup hastalık azalırsa ikinci dozu olmayalım diyen de var, köyde yaşayıp evime misafir almıyorum, aşı olmayacağım diyen de var. Bu hastalığın nereden nasıl geleceğini bilmeyiz, belli olmuyor. Virüsün ulaşacağı, büyüyeceği kaynak sayısını azaltmamız lazım, her insan virüs için kaynaktır. Hem alan hem de süre olarak, aşı bize bunu verecek. Hiçbir aşı yüzde yüz koruyucu değil, sadece Covid-19 değil, çocukluk çağı aşıları da yüzde yüz koruyamaz. Bizim şu an yaptığımız tedavi oksijen vermek, akciğer makinesine bağlamak, ateşi düşürmek.

AŞI KARŞITLIĞI YAPANLARI ANLAMIYORUM

Çok sıradan bir esnaftan mürekkep yalamış, entelektüel olarak bilinen insanların aşıya güvenmiyorum, ben olmayacağım, niye oluyorsunuz diye tutumları var. Bu fikriyatı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Doktor arkadaşlarımı bu hastalık yüzünden kaybettim. Hastaların yaşadığı şeyler cehennem azabı gibi, aylarca yoğun bakımda kalan var. Bakın, bu çok acı bir şey, Covid-19’un ilerde neler yapacağını da bilmiyoruz, tüm aşıların yan etkisi var. Daha aşı çalışmaları yokken insanlar ‘aşı çıksın’ diye dua ediyorlardı, şimdi bunu isteyenler aşı olmuyor. Elimizde 10’a yakın aşı var, aşı karşıtlığı yapanları anlamıyorum. Zamanında çocuk aşıları karşıtları da vardı. Bu aşıların çok kısa sürede geliştiğini söylüyorlar, evet öyle eskiden bir araba gelişirken 10 yıl sürüyordu, şimdi daha kısa. Bir kolestrol ilacını yaparken 10-15 yıllık süre vardı. Şimdi bu 3 yıla indi. Bu aşıların bütün çalışmaları yapıldı. mRNA aşılarını 1 milyondan fazla kişi kullandı. Kanser aşılarına bile aşı yapıldı, yan etkileri aynı. Bu aşıların yan etkilerinde nadir de olsa genç grupta kalp kası intihapı yapıyor, bu da genelde düzeliyor. AstraZeneca yine genç grupta pıhtılaşma yapabiliyor; ama bu da düzeliyor sadece dikkatli olmak lazım.

DELTA VARYANTI BASKIN OLURSA YOĞUN BAKIMLAR DOLACAK

Peki, en önemlisi ne yapmalıyız?

Aşı oranımız düşük, dördüncü dalgaya doğru gidiyoruz. İzmir’de aşılama iyi; ama doğu bölgelerinde yetersiz. Böyle giderse yoğun bakımlarımız dolacak ve ölümlerimiz artacak. Karadeniz, doğu bölgelerimizde aşılamayı yüzde 60’a çıkarmalıyız yoksa ölümlerimiz artmaya başlayacak. Delta varyantı baskın hale gelirse yoğun bakımlar dolacak, ölümler artacak. Delta varyantı klasiğe göre daha bulaşıcı ve öldürücü. İngiltere şu anda çift dozu en yüksek ülkelerden ve ölüm oranları şu anda düşüyor. İngiltere’de insanların çoğu maske bile takmıyor artık. Aşı sadece devletin işi değil, aklı başında herkes yakın çevresini aşıya ikna etmeli. Başka çaremiz yok. Sosyal mesafeye dikkat edip maske takmaya devam etmeliyiz.