CHP İstanbul Milletvekili Yrd. Doç. Dr. Gülay YEDEKCİ, hayvanlara karşı işlenen suçların sıklıkla gündeme gelmesi sonucunda artan toplumsal tepkileri dile getirerek, cezaların caydırıcı olmaması nedeniyle işlenen suçların tekrarlandığını vurguladı. CHP’li YEDEKCİ, 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu’nda değişiklik yapılmasına dair bir kanun teklifi verdi.     
 

YASANIN ADI “HAYVAN HAKLARI YASASI” OLMALI
 

Hayvanlara yapılan kötü muamele ve vahşi eylemlere uygulanan cezaların etkisiz kaldığını ve kamu vicdanını yaraladığını vurgulayan Yedekci, “ Mevcut 5199 sayılı yasanın hükümleri etkisiz kalmaktadır. Tüm canlıların, hukuken “haklarının” olduğu kabul edilmelidir. Bu kanun teklifi ile hayvan haklarının güvence altına alınmasını istemekteyiz. Hayvanların yaşam hakkının da yasa ile tanımlanması ve yasanın adının da değiştirilerek “Hayvan Hakları Yasası” şeklinde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir” dedi. 
 

ÜLKEMİZDE HAYVAN HAKLARI SAĞLANMALI
 

Yedekci, 15 Ekim 1978 tarihinde UNESCO binasında ilan edilen Evrensel Hayvan Hakları Beyannamesi’nin 9. Maddesinde “Hayvanların hukuksal kişiliği ve hakları yasaca tanımlanmalıdır” denildiğini hatırlattı. Bildirgeyi anımsatan Yedekci, “Ülkemizde hayvan hakları sağlanmalıdır, hayvanlar ‘eşya’ ya da ‘mal’ olarak değil ‘can’ olarak değerlendirilerek, uygulanan kurallar bu değerde tanımlanmalıdır” dedi.                                
 

5199 SAYILI HAYVANLARI KORUMA KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TEKLİFİ

MADDE 1- 24/6/2004 tarihli ve 5199 sayılı “Hayvanları Koruma Kanunu”nun başlığı “Hayvan Hakları Kanunu” olarak; Birinci Kısım Birinci Bölümünün başlığında yer alan “İlkeler” ibaresi “Haklar” olarak;1 inci maddesinde yer alan “sağlamaktır.” ibaresi “sağlamak ve doğal yaşamlarından kaynaklanan ekolojik ve etolojik haklarını güvence altına almaktır.” olarak değiştirilmiştir.

MADDE 2- 5199 sayılı Kanunun 2 inci maddesinde yer alan “ yükümlülükler ile” ibaresinden sonra gelmek üzere “hayvanlara ve onların doğal yaşam alanlarına karşı işlenen suçlar ve” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 3- 5199 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (g) ve (k) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiş; (l) ve (m) bentleri madde metninden çıkarılmış ve aşağıdaki bentler maddeye eklenmiştir.

“g) Güçten düşmüş hayvan: Bulaşıcı ve salgın hayvan hastalıkları haricinde, yaşlanma, sakatlanma, yaralanma ve hastalanma gibi çeşitli nedenlerle doğal hareket yeteneğini kaybetmiş bütün hayvanları,”

“(k) Hayvan bakımevi: Hayvanların aşılama, kısırlaştırma, tedavi ve bakımlarının, rehabilitasyon süresince yapıldığı, beslenme, barınma gibi ihtiyaçlarının sağlandığı, rehabilitasyon merkezini, Bakıma muhtaç, sahipsiz ve güçten düşmüş, doğası dışı agresif ve saldırgan tavırlar gösteren hayvanların rehabilite edildiği ve bu süre içerisinde ihtiyaçlarının karşılandığı merkezi,”

“ö) İşaretleme: Hayvanların yaşamı ve davranışları üzerine olumsuz etkisi olmayan, Veteriner Hekim kontrolü altında, kulak küpesi, mikroçip (elektronik hücre) gibi materyallerin uygulanmasıyla,· hayvanları kimliklendirme ve kayıt altına alma yöntemini,

p) Müşahede Merkezi: Veteriner Hekim raporu doğrultusunda, hastalıktan şüpheli ya da hasta hayvanın, geçici süre ile gözetim altında tutulduğu yerdir.

r) Hayvan: Bitkilerden farklı olarak, duygu ve hareket yeteneği olan, hissetme yetisine sahip, kendilerine ait yaşamları olan, korunmaya ihtiyaç duyan canlıların tamamı,

s) Eşitlik ilkesi: Farklı gruplardaki hayvanların, doğalarının gerektirdiği şekilde çıkarlarının aynı derecede önemsenmesini,

ş) Koşullu etik körlük: Mesleki ödüller almak için hayvan deneylerinin doğurduğu etik meselelerin göz ardı edilmesini,

t) Sahipsiz hayvan: Barınacak yeri olmayan veya sahibinin ya da koruyucusunun ev ve/veya arazisinin sınırları dışında bulunan ve herhangi bir sahip veya koruyucunun kontrolü ya da doğrudan denetimi altında bulunmayan hayvanları,

u) Sorumlu Veteriner Hekim: Belediye bakımevlerinde, yasalarla belirlenmiş hizmetleri ve sorumlulukları yerine getirecek olan kamu veteriner hekimini,

ü) Yerel Hayvan Koruma Görevlisi: Özellikle kedi ve köpekler gibi sahipsiz hayvanların kendi mekânlarında, bulundukları bölge ve mahallerde yaşam sorumluluğunu üstlenen ve il hayvan koruma kurulunca yetkilendirilen gönüllü kişileri,”

MADDE 4- 5199 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin “İlkeler” başlığı “Haklar” olarak; birinci fıkrasındaki “ilkeler” ifadesi “haklar” olarak değiştirilmiş; (a) bendinde yer alan “hakkına” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve insanlar tarafından işkence, eziyet ve kötü muamele görmeme hakkına” ibaresi ; “sahiptir.” ibaresinden sonra “Hayvanlar eşya ya da mal değildir.” cümlesi eklenmiş;(b) bendinde yer alan “Evcil” ibaresi “Tüm” olarak değiştirilmiş; (c) bendinde yer alan “Hayvanların” ibaresinden sonra “haklarının” ibaresi; (d) bendinde yer alan “düşmüş” ibaresinden sonra “hayvanları koruyan, sorumluluğu altına alan veya buna talip olan” ibaresi ; “kapsamda” ibaresinden sonra “koruma, barındırma, bakim, aşılama ve kısırlaştırılma gibi faaliyetlerinin desteklenmesi için bölge yerel yönetimi ile” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 5- 5199 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiş; altıncı fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiş; yedinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Sahiplenilen tüm hayvanlar işaretlenerek boynunda isim, adres ve hangi belediyeye kayıtlı olduğunu gösterir numarası olacaktır. Sokaklardan rehabilitasyon, tedavi ya da kısırlaştırma amacı için bakımevine alınan ya da terk edilen tüm hayvanlar, belediye demir başına, belediyenin sahipli hayvanı olarak kaydedilecektir. Hiç kimse, bir evcil hayvanın bakımı ve sahiplenilmesi ile ilgili gerekli eğitim programına katılıp geçerli sertifika almadan, herhangi bir evcil hayvan edinemez. Evcil hayvan sahiplenme ve bakım eğitimi ile sertifika verilmesi, Bakanlıkça düzenlenecek bir yönetmelikle belirlenir. Bu fıkra hükmü için beş yıllık geçiş süresi mevcuttur.”

“Üretilecek hayvanların üremelerinde, gerek annenin sağlığını gerekse yavruların sağlığını tehdit edecek hastalığın bulunup bulunmadığına dair her üreme dönemi öncesinde alınmış bir veteriner hekim sağlık raporunun bulunması zorunludur.”

“Ev ve süs hayvanları ile kontrollü hayvanlardan, doğal yaşama ortamlarına tekrar uyum sağlayamayacak durumda olanlar terk edilemez, terk edilmeye zorlanamaz; beslenemeyeceği ve iklimine uyum sağlayamayacağı ortama bırakılamaz. Ancak, yeniden sahiplendirme yapılabilir ya da hayvan bakımevlerine teslim edilebilir. Sahiplendirmeler, kayıt altına alınır, kayıtlar, en büyük mülki amirliğin denetimi altında tutulur.”

“Rahatsızlık verdiği mahkeme kanalıyla kanıtlanmadıkça, evcil hayvanlar; apartman ya da site yönetim planına ya da başka mevzuatlara dayanılarak, yaşadığı yerden tahliye edilemez.”

MADDE 6- 5199 sayılı Kanunun 6 ıncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan “3285 sayılı Hayvan Sağlığı Zabıtası Kanununda öngörülen” ibaresi “bu kanun ve yönetmelikleri çerçevesinde açıklanmış zorunlu” olarak değiştirilmiş; üçüncü fıkrasında yer alan “tedbirler,” ibaresinden sonra gelmek üzere “Orman ve Su İşleri Bakanlığı” ibaresi; altıncı fıkrasının sonuna “Bu araziler hiçbir şekilde amacı dışında kullanılamaz.” cümlesi eklenmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Bir ilçede, 5996 sayılı yasa kapsamında belirtilen bir hastalık görüldüğü takdirde derhal o bölgeden sorumlu olan belediye veteriner işleri müdürü ve belediye başkanı hakkında, Türk Ceza Kanunu uyarınca gerekli tedbirleri zamanında almadığı ve/veya toplum sağlığını tehdit eden hastalığın yayılmasına neden olduğu için görev ihmali nedeni ile haklarında soruşturma, savcılık tarafından re’sen açılır.”

MADDE 7- 5199 sayılı kanunun 8 inci maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş; birinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiş; üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Hayvanların, yaşadıkları sürece, tıbbi amaçlar ve kendi sağlık sorunlarının gerektirdiği tedavi amaçlı durumlar dışında organ veya dokularının tümü ya da bir bölümü, çıkarılıp alınamaz, tahrip edilemez veya ticari amaçlı olarak kullanılamaz.”

“Veteriner hekimlikte uygulamanın türüne göre Standart klinik şartları sağlanmadan hayvanlara müdahale edilemez. Veteriner hekimlik mesleğinin icrasına, Veteriner klinik hizmetlerinin verildiği müesseselere ticari bir amaç işleyiş ve görünüm verilemez.”

“Her türlü hayvanın dış görünüşünü değiştirmeye yönelik veya diğer tedavi edici olmayan kuyruk ve kulak kesilmesi, ses tellerinin alınması ve tırnak ve dişlerinin sökülmesine yönelik·cerrahi müdahale yapılması yasaktır. Ancak; fiziksel ve yaş durumunun uygunluğu, veteriner hekim tarafından tespit edilen sahipsiz hayvanlara, acı vermeden kısırlaştırma müdahalesi yapılabilir.”

MADDE 8- 5199 sayılı Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki gibi değiştirilmiştir.

“Hayvanlara büyük acı, ızdırap, korku veren tıbbî, ticarî ve bilimsel deneylerin yerine alternatif yöntemlerin kullanılması esastır.”

MADDE 9- 5199 sayılı kanunun 10 uncu maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“MADDE 10- Her türlü ev ve süs hayvanın, evcil hayvan mağazaları ya da üretim çiftliklerinde yahut her ne sebeple olursa olsun internet üzerinden satışı işbu yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren on yıl boyunca yasaktır.”

MADDE 10– 5199 sayılı kanunun 11 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Hayvanları kumar, eğlence, gösteri amacıyla kullanmak ya da kullandırmak, bu yollarla onlar üzerinden ekonomik çıkar sağlamak veya üçüncü şahısları bu nedenle teşvik etmek ya da azmettirmek yasaktır.”

MADDE 11– 5199 sayılı kanunun 12 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Dini amaç ve et hayvani olarak tüketim amacı dışında bir amaçla hayvan kesmek ve kesim hayvanı statüsü dışındaki herhangi bir hayvanı kurban etmek veya kesmek yasaktır.”

MADDE 12– 5199 sayılı kanunun 13 inci maddesine aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.

“Öldürme işleminde, kurbanlık hayvanlar da dahil olmak üzere, en az acı veren ve geçerliliği ispatlanmış insancıl yöntemlerin kullanılması esastır.”

Kesim hayvanı olarak beslenen kuzu, oğlak, buzağı ve benzeri süt emen yavruları, yavrulama dönemindeki gebe veya emziren dişi hayvanları kesmek ya da öldürmek yasaktır. Deve, at, eşek, katır gibi hayvanları, kesim hayvanı olarak öldürmek yasaktır. Etinden faydalanılan hayvanların haricinde; sırf yan ürünleri için hayvan öldürmek yasaktır.”

MADDE 13- 5199 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (l) bentleri aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“a)Hayvanlara kasıtlı olarak kötü davranmak, acımasız ve zalimce işlem yapmak, dövmek, aç ve susuz bırakmak, aşırı soğuğa ve sıcağa maruz bırakmak, zehirlemek, bilimsel koşulları oluşmadan muhtelif silahlarla veya sair usullerle itlaf etmek, bakımlarını ihmal etmek, fiziksel ve psikolojik acı çektirmek.”

“l) Sahibinin kusurlu ya da taksirli davranışından dolayı hayvanın tehlike arzetmesi halinde kontrolsüz her türlü hayvanın vereceği zarardan dolayı hayvanın sahibi sorumlu olup , iki yıldan üç yıla kadar hapis cezası verilir.”

MADDE 14– 5199 sayılı Kanunun 14 üncü maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir

“Sahipli Hayvana Eziyet Halinde Müdahale

MADDE 14/A – Mahallin en büyük mülkî amiri ya da o bölgedeki kolluk kuvvetlerince görevlendirilen denetim elemanlarınca re’sen ya da şikayet üzerine yapılan denetim sonucunda; 5199 sayılı Kanunda belirtilen fiillere aykırılık tespit edilmesi durumunda, kolluk kuvvetlerince düzenlenen tutanak, doğrudan, savcılığa intikal ettirilir.

Denetim sonunda; 5199 sayılı Kanuna aykırı hareket eden ve bu suretle bulundurduğu hayvanların bakımını, ciddi şekilde ihmal ettiği ya da onlara ağrı, acı veya zarar verdiği denetim elemanlarınca tespit edilen kişilerin, hayvanlarına, mahkeme tarafından el konulur. Mahkeme, yetkili makam veya merci, yerel yönetimlerle işbirliği yaparak söz konusu hayvanların, yeniden sahiplendirilmesini ya da koruma altına alınmasını sağlar.

Bu maddeye aykırı davranan kişinin, on yıl boyunca, yeniden hayvan sahiplenmesi yasaklanır.”

MADDE 15 – 5199 sayılı Kanunun Üçüncü Kısmının başlığı “Hayvan Haklarını Koruma Yönetimi”, Üçüncü Kısmının Birinci Bölümünün başlığı “Mahallî Hayvan Haklarını Koruma Kurulları, Teşkilât, Görev ve Sorumluluklar”, 15 inci maddesinin başlığı “İl Hayvan Hakları Kurulu” olarak değiştirilmiş; birinci fıkrası, ikinci fıkrasının (ı) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş; ikinci fıkrasına aşağıdaki şekilde bent eklenmiş; dördüncü ve beşinci fıkraları aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

“Her ilde il hayvan hakları kurulu, valinin başkanlığında, sadece hayvanların korunması ve mevcut sorunlar ile çözümlerine yönelik olmak üzere toplanır.”

“ı) Münhasıran hayvan haklarını koruma ile ilgili faaliyet gösteren gönüllü kuruluşlardan valilik takdiri ile seçilecek en çok iki temsilci,

“k) Eğer o ilde varsa, baroların hayvan hakları komisyonu üyelerinden en az bir hukukçu ya da baronun görevlendireceği avukat,”

“İl hayvan haklarını koruma kurulu sekretaryasını, Orman ve Su İşleri müdürlüğü yürütür. Kurul, çalışmalarının sonucunu, önemli politika, strateji, uygulama, inceleme ve görüşleri Bakanlığa bildirir. İllerde temsilciliği bulunmayan kuruluş var ise il hayvan haklarını koruma kurulları diğer üyelerden oluşur. Kurul, kurul başkanı tarafından toplantıya çağrılır.”

“İl hayvan haklarını koruma kurulunun çalışma esas ve usulleri Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”

MADDE 16- 5199 sayılı Kanunun 16 ıncı maddesinin başlığındaki “Hayvanları” ibaresi “Hayvan ve haklarını”, birinci fıkrasında yer alan “Hayvanları” ibaresi “Hayvan haklarını” olarak değiştirilmiş; birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan “ Hayvanların” ibaresinden sonra gelmek üzere “ haklarının” ibaresi ; (b) bendinde yer alan “içinde hayvanların” ibaresinden sonra gelmek üzere “haklarının” ibaresi, “alarak hayvanların” ibaresinden sonra gelmek üzere “haklarının” ibaresi; (d) bendinde yer alan “hayvanların” ibaresinden sonra gelmek üzere “haklarının” ibaresi ve (f) bendinde yer alan “hayvan” ibaresinden sonra gelmek üzere “haklarını” ibaresi eklenmiştir.

MADDE 17 – 5199 sayılı Kanunun Üçüncü Kısmının İkinci Bölümünün başlığında yer alan “Hayvan” ibaresinden sonra gelmek üzere “Haklarını” ibaresi eklenmiş;18 inci maddesinin başlığı “Yerel hayvan haklarını koruma, görevlilerinin sorumlulukları” olarak değiştirilmiş; birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş; birinci fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki şekilde fıkra eklenmiş; ikinci fıkrasında yer alan “Yerel hayvan” ibaresinden sonra gelmek üzere “haklarını” ibaresi ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Özellikle kedi ve köpekler gibi sahipsiz hayvanların kendi mekânlarında, bulundukları bölge ve mahallerde yaşamaları sorumluluğunu üstlenen gönüllü kişilere yerel hayvan haklarını koruma görevlisi adı verilir. Bu görevliler, hayvan haklarını koruma dernek ve vakıflarına üye ya da bu konuda faydalı hizmetler yapmış kişiler arasından il hayvan haklarını koruma kurulu tarafından her yıl için seçilir. Yerel hayvan haklarını koruma görevlileri görev anında belgelerini taşımak zorundadır ve bu belgelerin her yıl yenilenmesi gerekir. Olumsuz faaliyetleri tespit edilen kişilerin belgeleri iptal edilir. Yerel hayvan haklarını koruma görevlilerinin görev ve sorumluluklarına, bu kişilere verilecek belgelere, bu belgelerin iptaline ve verilecek eğitime ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.”

“Yerel hayvan haklarını koruma gönüllüleri, şüphelilere, hayvan haklarının ihlaline mani olmak için uyarılarda bulunur, hayvanlara karşı suç işleyenler hakkında delil teşkil edecek araç plaka numaralarını alarak olay mahallinde bırakılan diğer delil teşkil edecek şeyleri tespit ederek veya alıkoyarak yakalanmalarını sağlamak üzere kolluk kuvvetlerine ve kanunla yetkili kılınan diğer makamlara bildirirler. Kanunun ve ilgili mevzuatın hükümlerine muhalefet edildiği tespit edildiği hallerde, suç delillerinin olay mahallinden kaybolabileceği durumlarda, düzenledikleri tutanağı en kısa zamanda müdürlüklere veya bağlı birimlerine, genel kolluk kuvvetlerine veya kanunla yetkili kılınan diğer görevlilere teslim ederek veya haber vererek bu kanuna göre suç işleyenler hakkında işlem yapılmasını sağlarlar.”

“Yerel hayvan Haklarını koruma görevlilerinin sorumluluklarını düzenleyen, bunların seçimi, eğitimi, görev ve yetkileri ile çalışma esas ve usullerine dair yönetmelik, Orman ve Su İşleri Bakanlığınca yayınlanacaktır.”

MADDE 18- 5199 sayılı Kanunun 21 inci maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.

“Aksine durumda sürücünün ehliyetine bir yıl süre ile el koyulur ve trafik cezası, kayıtlarına islenir.”

MADDE 19- 5199 sayılı kanunun 22 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.

MADDE 20– 5199 sayılı kanunun sonuna aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“GEÇİCİ MADDE 3 - Bu Kanunun yürürlüğe girmesi ile her türlü ev ve süs hayvanının ithal ve ihracı, insan sağlığının korunması ve hayvan popülasyonunun kontrol altına alınabilmesi için 10 yıl müddetle yasaklanmıştır. Buna aykırı hareket edenlere ve şeriklerine, hayvan başına, üç bin Türk Lirası idari para cezası verilir. Tekerrüründe ise ceza üç kat arttırılır. Bu suçu işleyenler, kamu görevlisi ise ceza bir kat arttırılır. Kaçakçılık mevzuatı kapsamında yargılama hükümleri ayrıktır.”

MADDE 21- Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 22 - Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.