Rekabet Kurumu tarafından aralarında A101, BİM, CarrefourSA, Migros'un da bulunduğu toplam 29 teşebbüs ve bir dernek hakkında Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un 4. maddesinin ihlal edilip edilmediğinin tespiti amacıyla soruşturma başlatılmıştı. Soruşturma heyetinin yaptığı inceleme ve tespitler sonucunda 5 zincir market arasında doğrudan veya ortak tedarikçiler aracılığıyla dolaylı temaslar yoluyla satış fiyatlarının ve fiyat artışlarının koordinasyonunun sağlandığı, piyasanın organize edildiği, artırılan fiyatların rakiplerle eş zamanlı raflara yansıtıldığı, söz konusu marketlerin ürünün satış fiyatlarının tespiti amacına sahip topla-dağıt karteli niteliğindeki anlaşmalar veya uyumlu eylemler yoluyla 4. maddeyi ihlal ettikleri iddiaları üzerine sözlü savunmaları alınmıştı.

Toplam 16 saat süren sözlü savunmaların ardından 29 Ekim 2021'de Rekabet Kurumu soruşturmaya ilişkin nihai kararını vermişti. Karara göre BİM'e 958 milyon 129 bin 194 lira, CarrefourSA'ya 142 milyon 469 bin 772 lira, Migros'a 517 milyon 672 bin 762 lira ve A-101'e 646 milyon 582 bin 329 lira olmak üzere 5 zincir markete toplamda 2 milyar 649 milyon 223 bin 94 lira idari para cezası verilmişti. Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle ise 11 Ocak'ta 5 zincir markete verilen idari para cezasının gerekçeli kararının yayımlanacağını duyurmuştu. Rekabet Kurumu'nun resmi internet sitesinden “Perakende gıda ve temizlik ürünleri ticareti ile iştigal eden zincir marketler ile bunların tedarikçileri konumunda olan üretici ve toptancı seviyesindeki teşebbüslerin fiyatlama davranışlarının incelenmesi” konulu bir karar yayımlandı.

28 Ekim 2021'den 18 Ocak'a kadar olan 80 günlük süre içerisinde hazırlanan kararda, Mali Suçları Araştırma Kurulu'nun (MASAK) sunduğu zincir marketlerin geriye doğru fiyat hareketlerinin geometrik ortalamalarının yer aldığı Excel çalışmasından ve zincir marketlerin 2019 Aralık ayından itibaren Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı (TÜİK) ile paylaştıkları verilerden faydalanıldı. Gerekçeli kararda, Türkiye genelinde yaklaşık 10 bin mağazası bulunan A-101, 7 bin 600 mağazası ve ürün portföyünde 750 ürünü bulunan BİM, 52 ilde 647 mağazası bulunan CarrefourSA ve 2019 yılında 2 bin 153 mağazaya sahip Migros'un para cezasına nasıl çarptırıldığına dair bilgilerden ve yazışmalardan oluşan deliller yer alıyor.

5 zincir market aralarında yaptıkları yazışmaların kartel niteliği taşımadığını savundu

Kararda, söz konusu 5 zincir marketin birbirleri ile mesajlaşarak satış fiyatlarının belirlenmesi ve bilgi alışverişinden doğan ihlallere ilişkin 26 tespite yer verildi. Rekabet Kurumu tarafından sunulan söz konusu 26 tespit sözlü savunmada tartışıldı. Buna göre 5 zincir market tarafından idari para cezasına ilişkin yapılan savunmada, 26 tespitte ele alınan davranışların topla-dağıt gibi kartele işaret etmediği belirtilerek, yeniden satış fiyatlarının belirlenmesi olarak sınıflandırılabileceği ya da bilgi değişiminin söz konusu olabileceği ifade edildi. 5 zincir market, fiyatlarda anlaşılması ile elde edilen satış gelirinin toplam satış gelirinin küçük bir kısmını karşıladığı gerekçesiyle hafifletici unsur olarak ele alınmasını istedi. Savunmada, muhtemel ihlal iddialarının yalnızca sınırlı sayıda ürünle ilişkili olduğu savunularak, ilgili ürünlerden elde edilen satış gelirlerinin toplam satış gelirlerinin küçük bir kısmını karşıladığı öne sürüldü. Ayrıca savunmada bu durumun göz önüne alınması ile ceza tespiti yapılırken hafifletici unsur olarak ele alınması gerektiği vurgulandı.

Rekabet Kurulu, 5 zincir marketin kartel niteliğinde anlaşma sağladıklarına kanaat getirdi

Rekabet Kurulu ise söz konusu savunmaya karşı 26 tespitte ele alınan eylemlerin satışa sunulan pek çok ürünün perakende satış fiyatlarının tespiti amacına sahip, topla-dağıt özelliği sergileyen kartel niteliğinde anlaşma veya uyumlu eylemler olduğunu belirtti. Rekabet Kurulu, bundan dolayı tespit edilen ihlallerin yeniden satış fiyatının belirlenmesi veya bilgi alışverişinden doğan diğer ihlaller başlığı altında belirlenmesi gerektiğini vurgulayarak yapılan savunmaya katılmadı. Rekabet Kurulu, elde edilen satış gelirinin 5 zincir marketin cirolarının küçük bir kısmını kapsadığı gerekçesiyle davranışın hafifletici unsur olarak ele alınmasına kanaat getirdi.

Rekabet Kurulu, 5 zincir marketin kartel niteliğinde anlaşma sağlamasına karşın savunmada bahsedilen fiyatlarda anlaşma ile elde edilen satış gelirinin toplam satış gelirinin küçük bir kısmını karşıladığı gerekçesiyle hafifletici unsur olarak ele alınmasını istemesini dikkate alarak, söz konusu ürünlerin 5 zincir marketin cirolarının küçük bir bölümünü temsil etmesi gerekçesiyle hafifletici unsur olduğuna kanaat getirdi.

Rekabet Kurulunca soruşturma kapsamında yapılan inceleme ve değerlendirmeler çerçevesinde A101, BİM, CarrefourSA, Migros'un satışa sundukları pek çok ürünün perakende satış fiyatlarının tespiti amacına sahip, topla-dağıt özelliği de sergileyen kartel niteliğindeki anlaşma veya uyumlu eylemler yoluyla 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesini ihlal ettikleri sonucuna varıldı. Kararda Ceza Yönetmeliği'nin temel para cezasını düzenleyen 5. maddesinin ilk fıkrasına göre temel para cezası hesaplanırken ihlale taraf olan teşebbüslerin Kurul tarafından saptanacak yıllık gayri safi gelirlerinin karteller için yüzde 2'si ile yüzde 4'ü, diğer ihlaller için yüzde 0,5'i ile yüzde 3'ü arasında bir oran esas alındığı hatırlatıldı.

Rekabet Kurulu'nun kararında 5 zincir marketin perakendecilerin geleceğe dönük fiyatları ve fiyat geçiş tarihleri gibi rekabete hassas bilgilerin paylaşımına aracılık etmesi yönüyle açıkça perakende satış fiyatlarının tespiti amacına sahip kartel görünümünde ortaya çıkan anlaşmalar veya uyumlu eylemler yoluyla 4054 sayılı Kanun'un 4. maddesini ihlal ettiğine karar verildi. İdari para cezası, 5 zincir marketin yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde 2'si ile yüzde 4'ü arasında verildi. Buna göre kararda 5 zincir markete verilen toplam 2 milyar 649 milyon 223 bin 94 lira idari para cezası, yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde 2'si ile yüzde 4'ü arasında verildi.

“3.45 ve 3.75 olmuş. Hemen geçiyoruz”

Bir CarrefourSA yetkilisinin mobil cihazından alınan Whatsapp görüşmesinde şunlar konuşuldu:

“CarrefourSA yetkilisi: BİM süt ürünlerinde fiyat geçişi yapmış. Ne kadar olduğunu bir araştırır mısınız?

Bir CarrefourSA çalışanı: Bugün BİM'den fiyat aldırıyorum. Fiyat elime geçtiğinde paylaşırım.

Bir CarrefourSA çalışanı: Benim bildiğim, haftaya salı günü geçecek dün geçmemişti. Her gün düzenli baktırıyoruz.

CarrefourSA yetklisi: Bugün geçmiş, A101'de bir çalışanın keyfi yerindeydi. Onlar da şimdi geçiyorlarmış.
Bir CarrefourSA çalışanı: Hemen tekrar baktırıyorum. 3.45 ve 3.75 olmuş. Geçiyoruz. Birkaç mağazayı daha kontrol ediyoruz.”

Yazışmaların araştırılması kapsamında, “Strategy team” isimli Whatsapp grubunda bir SAVOLA çalışanı tarafından bir Migros çalışanı ile yaptığı görüşme ele alındı. Konuşma şu şekilde:

“Savola çalışanı: Adamlar düşecek, lütfen fiyatı düzeltin.

Migros çalışanı: A-101 4,5 litre 39,95 değil mi? 4 litre parite 35,5 geliyoruz zaten.

Savola çalışanı: Konuşalım. Fiyat geçişi attım. 5 litre ve 4 litreler için A101 ile birlikte organize etmemiz lazım. Cuma kaçta gelelim?

Migros çalışanı: Cuma 15.00 organize edelim.”

“Zam yapacağız, hazırlanıyoruz”

Aynı Whatsapp grubunun başka gün yapılan bir yazışmada şunlar konuşuldu:

“Bir çalışan: Bugün BİM için son gün. Konfirmasyonu alıp hemen A-101'i organize etmek lazım. Saat 09.14. 12'ye kadar vaktimiz var. Hallettik mi beyler? Ben takip edemiyorum. Sunumlar vs. Fiyat geçişi var yine pazartesiye. Zam yapacağız. Hazırlanıyoruz. Siz hallettiniz mi son durum? A-101 ve BİM kaç lira oldu?

2 gün sonra

Aynı çalışan: BİM satın alma direktörü ile konuştuk az önce. CarrefourSA 5 litre fiyatını 45,95 gönderdi. Gol attınız bize dedi. Ben de ona 4 litre gönderdim. Son konuştuk piyasadan. CarrefourSA 47,95 lira yapacak merak etme dedim. Savola çalışanına ve CarrefourSA Satın Alma Uzmanı'na fiyat geçirmemiz şart oldu.”