Egzersizler, temrinler ve piyano eşlikli müzikal çalışmalar bunlara dâhildir. Ses eğitimi iki amaca yönelik olarak uygulanır. Konuşmak ve şarkı söylemek için.

Şarkıcılar için ses eğitimi?
Adından da anlayacağınız gibi şarkı söylemek için alınan bir eğitimdir.

Konuşmacılar için ses eğitimi?
Diksiyon ve hitabet eğitimi alan insanlar için yapılan ses eğitimidir.

Kim yaptırır? 
Bu branşta profesyonel eğitim almış kişiler, ses eğitimi vermektedir. Bunlar; Şan eğitmenleri, şan pedagogları, konuşma ve dil uzmanlarıdır diyebiliriz.

Kimler Bu dersi almalıdır? 
Güzel, etkili ve doğru konuşmak isteyen; güzel etkili ve doğru şarkı söylemek isteyen herkes bu dersi almalıdır.

Derste neler yapılır? 
Ses eğitimi dersinde; Doğru vücut duruşu, jest ve mimik eğitimi, nefes eğitimleri, ses üretimine yönelik çalışmalar ve şarkı söyleme uygulamaları yapılır.

Şan sanatıyla ilgili doğru bilinen yanlışlar?
Acı yemek sesi açar gibi yanlış bir kanaat vardır. Acı, ekşi ve baharatlı yiyecekler boğaz çeperi, farenks bölgesi ve özellikle kılcal damarlarda kanamaya sebep olur. Bu yüzden sesi açmaz onun yerine, acı yeme devam ettiği sürece; seste kısıklık, boğukluk ve kalınlaşma meydana gelir. Acı yediğimiz zaman, burun kanallarımızda mukoza salgılanır ve genize akan salgılarla burnumuzda açılma hissi oluşur. Bu durum çok kısa sürelidir ve acı yiyeceklerin farenkse verdiği tahribat sesi olumsuz etkiler. Yumurta ve süt içmek de sesimizi açmaz ama boğazımızı ıslak tutmamız önemlidir.

Ses eğitimi için yaş sınırı var mıdır?
Her ülkenin iklim kuşağına göre değişir. Bu bizim ülkemizde 16 yaşına kadar ses eğitimi çalışmaları yapılmaz. Sıcak ülkelerde erken ses gelişimi tamamlanır, soğuk ülkelerde ise ergenlik süresi uzar. Ses eğitimi 60 yaşına kadar alınabilir, erkeklerde ilerleyen yaşlara kadar devam ederken kadınlarda menopoz sonrası seste düşme ve bozulma başlar.

Kimler bu eğitimi almalıdır?
Profesyonel ve amatör ses sanatçıları, konuşmacılar, imamlar, müezzinler, öğretmenler, avukatlar, hâkimler yani sesini kullanarak mesleğini sürdüren herkes bu eğitimi almalıdır.

Ses Eğitim alan bireylerin dikkat etmesi gereken noktalar?
Ses eğitimi alan bireylerin, uykularını çok iyi almaları ve bol sıvı tüketmeleri gerekir. Günlük yarım saatlik yürüyüş, yüzme ve bisiklet sürme gibi sporlar ses sağlığımız açısından faydalıdır. Profesyonel şarkıcıların kaslarını çok yoran, kendilerini halsiz düşüren sporları yapmamaları önerilir. Sigara, uyuşturucu maddeler ve aspirin içeren ilaçlar vücut için çok zararlıdır. Alkolden de uzak durulması gerekir, alkol ses sağlığını olumsuz yönde etkiler. Reflüye çok dikkat etmeliyiz, çünkü uyurken mide asidinin boğazımıza çıkmasıyla, özellikle ses tellerimiz tahriş olur. Bireyde reflü varsa mutlaka bir dâhiliyeye başvurulması gerekiyor. Tedavi için gereken ilaçlar kullanılmalı ve reflünün önüne geçilmelidir.

Ses teli üzerinde oluşan hastalıklar?
Ses teli felcinden tutunda, nodüle, kansere kadar bir sürü hastalık söz konusudur. Bu hastalıkların pek çok sebebi olabilir, en çok gördüğümüz; sesi yanlış kullanmaya bağlı olarak meydana gelebilecek rahatsızlıklar polip, nodül ve farenjittir. Ses telinde oluşan nodülün cerrahi müdahaleyle temizlenmesi söz konusu olabileceği gibi, başlangıç seviyesindeyse ses terapisi ile  ve ses eğitimi ile bunu iyileştirmek mümkündür.

Vokal koçu ve Şan eğitmeni arasındaki fark?
Temelde aynı bilgiye sahip olan kişinin yaptığı 2 farklı hizmettir. Şan eğitmeni; bireye sesini doğru kullanmayı, etkili şarkı söylemeyi öğretir. Vokal koçu ise; profesyonel ses sanatçılarına danışmanlık yapar. Albüm kayıtlarında, sahne performanslarında veya seslerini kullandıkları çalışmalarda, seslerini doğru kullanıp, kullanmadıkları ve neler yapacakları hakkında kılavuzluk yapan kişidir. Gerekli midir diye sorarsanız? Kesinlikle gereklidir. Özellikle albüm kaydı sırasında bütün ses sanatçılarının, bir vokal koçu denetiminde kayıt yapması gerekir.

Ses eğitimi alan bireyler günde kaç saat çalışmalıdır?
Başlangıç seviyesindeki bir öğrenci için haftada en az iki gün en fazla üç gün çalışması uygundur. Üç günden fazlası yorucu ve yıpratıcı olabilir, 45'er dakikalık dersler halinde çalışılabilir. Egzersiz kısmında ise, iç ve dış yumuşama çalışmaları, nefes eğitimleri, artikülasyon egzersizleri ve piyano eşlikli ses egzersizleri yer alır. Profesyonel ses sanatçıları ise her gün egzersiz yapabilecekleri bir seviyeye ulaşmış olabiliyorlar. Mesela opera sanatçıları: günde yarım saat egzersiz yaparak seslerini çalıştırırlar,

Eğitimsiz bir ses Şan eğitimi ile düzelir mi?
Bireyin müziğe yeteneği varsa, eğitimsiz bir ses, eğitimle daha güzel hale gelir. Şan eğitiminin amacı zaten budur. Kişinin sesini, doğru, güzel ve etkili hale dönüştürmektir.

İyi bir Ses sanatçısı olmak için ne yapılması gerekir?
Kişinin tecrübeli bir eğitmenden ses eğitimi alması şarttır. Sesini doğru, güzel ve etkili kullanmayı öğrenmenin yanı sıra yapacağı, müzik tarzının da bilgisine sahip olması gerekir. Örneğin: Türk sanat müziği icra edecekse, Türk sanat müziğinin ayrıntılarını bilmesi gerekir. Makam ve usulü öğrenmelidir,bestekârları tanımalıdır, dönemleri bilmelidir, güfteyi tanımalı, Divan edebiyatını öğrenip, Osmanlıca bilmelidir. Halk Müziği seslendirecekse Yörelerin kültürlerini türküleri halk edebiyatını, yörenin müzikal tavrını bilmek zorundadır.

Konservatuarın ses eğitimi bölümünden mezun olanlar hangi alanda çalışabilirler?
Türlerine göre yine devlet kurumlarında istihdam edilebilmeleri gerekir. Örneğin: Türk müziği devlet konservatuarlarından mezun birisi TRT kurumunda, kültür bakanlıklarına bağlı devlet kadrolarında: Korist, solist sanatçı ve radyolarda istihdam edilmesi gerekir. Fakat bu alanlarda kadro sayısı çok sınırlı ve ne yazık ki yüzlerce konservatuvar mezununun istihdam edileceği kadar çok sanatçı kadrosu bulunmamakta. Ne yazık ki ülkemizdeki konservatuar ses eğitimi bölümü mezunu gençler bu alanlarda iş bulamayıp, müzik öğretmenliği yapmaya yöneliyor. Derslerinde başarı gösteren öğrenciler, akademik çalışmaya hevesi varsa yüksek lisans yapıp, üniversitelerin konservatuarlarında akademisyen olmaya çalışıyorlar.

Konservatuarın ses eğitimi bölümüne girmek isteyenlerin yapması gereken çalışmalar?
Üniversitelere bağlı konservatuarların yetenek sınavları vardır. Bu yetenek sınavları yine üniversitelerin internet sitelerinden duyurulur. Sınavda öğrenciden ne istendiği, hangi tarihte yapılacağı, içeride ne sorulacağı gibi bilgileri öğrenmek mümkündür. Bu sınavda genellikle öğrencilerin müzik kulağı, müzik yeteneği, ritim kulağı ve ses yapısı incelenir. En az 1,5 oktavlık ses aralığına ve sağlıklı ses organlarına sahip olması gerekir. Buna göre kontenjan dâhilinde, her yıl öğrenciler ses eğitimi bölümüne kabul edilir.

Sınava giren öğrencilerin ses oktavını nasıl ölçüyorsunuz?
Piyanoyla inebildiği en pest sesle, çıkabildiği en tiz ses arasındaki mesafe, müzikal olarak ölçülür. Biz 8 sese 1 oktav diyoruz. Kaç oktavlık ses genişliğine sahipse, buna göre ölçüp bakılır.

Ses sağlığı için yapılması gerekenler?
Uykumuzu iyi almaya, bol bol su içmeye, zararlı maddelerden uzak durmaya dikkat etmeli düzenli spor yapmalıyız. Genel sağlığın yerinde olması ses sağlığını da olumlu etkiler. Aksi durumda seste de bozulma görülür. Uyuduğumuz odadaki havanın kuru olmamasına dikkat edelim. Sobalı odalarda, özellikle kaloriferli evlerde hava kurumaktadır. Havayı nemlendirmek için, kalorifer peteğinin üzerine ıslak bir havlu koyabiliriz veya oda nemlendirici cihazlardan, buhar makinelerinden faydalanabiliriz. İkincisi toza dikkat etmeliyiz, evlerimizde halı ve halıfleksler de biriken ve yürüdükçe odanın içinde uçuşan göremediğimiz, tozdan boğazımızı ve sesimizi korumalıyız.

MURAT FIRAT