Değerli Okurlarım ; 

Bu gün sizlere işletmenizi şahıs işletmesi mi, limited şirket mi, yoksa anonim şirket olarak mı işletmeli, işletmeleri açarken, çalıştırırken hangi tip işletme sizlere daha uygun, işletmelerin açılması, kapatılması ne şekilde oluyor gibi konularda bilgiler vermek istiyorum.

Esas olarak işletmeler 3 ayrı şekilde işletilmektedir. Daha farklı şekilde işletmeler kuruluyor olsa da esas olarak 3 tip işletme şekli bulunmaktadır. Bunlar hakkında sırasıyla bilgiler vermek istiyorum.

1. ŞAHIS İŞLETMELERİ

Şahıs işletmeleri, tek kişi tarafından kurulabileceği gibi, adi ortaklık şeklinde de kurulabilir. Kurulması için önceden hazırlanması gereken bir sözleşmeye ihtiyaç yoktur. Ancak adi ortaklıkta önem arzeden durumlar var ise (hisse oranları, kar dağılımı gibi) yazılı sözleşme yapılmak zorundadır. Şahıs işletmeleri vergi dairesine verilecek bir dilekçe ile kurulur. Bu dilekçeye ikametgah senedi, nüfus cüzdan fotokopisi, işyeri kira ise kira sözleşmesi eklenir. Vergi dairesi bir memur aracılığı ile işyerinde yoklama yapar ve şahıs işletmesinin vergi kaydını açar. Bundan sonra yapılacak işe göre işletme sahibi mesleki oda kaydını yaptırır. Yine bu işletmelerin kapanması da vergi dairesine verilecek bir dilekçe ile olur. Şahıs işletmeleri işletme defteri tutarlar. İşletme ciroları 2017 yılı için 238.809.- TL’sını geçen işletmeler bilanço usulüne göre defter tutmak yani yevmiye defteri, kebir defteri ve envanter defteri tutmak zorundadırlar. Şahıs işletmesi sahipleri ticari borçlarının ve devlet kurumlarına karşı olan borçlarının tamamının şahsen tüm mal varlıkları ile sorumlu olurlar.

2. LİMİTED ŞİRKETLER

Limited şirketler sermaye şirketleri arasındadır. En az 1, en fazla 50 ortak ile kurulabilirler. Limited şirketler kurucu ortakların hazırlayacağı esas sözleşmeye göre Ticaret Sicil Müdürlüğüne tescil ve Ticaret Sicil gazetesinde ilan ile kurulur. Daha sonra vergi dairesine vergi kaydı yaptırılır. Vergi kaydının yapılması için bir dilekçe ile şirket esas sözleşmesi, ortakların nüfus cüzdan fotokopileri, ikametgah senetleri, işyeri kira sözleşmesi ile vergi dairesine müracaat edilir. Vergi dairesi bir memur aracılığı ile işyerinde yoklama yapar ve limited şirketin vergi kaydını açar. Bundan sonra yapılacak işe Ticaret Odasına mesleki oda kaydı yaptırılır. Limited şirketlerin kapatılması şirketin ortaklar kurulunun alacağı karar ile tasfiye sürecinin başlatılması ve tamamlanması ile yada iflasının açılması ile olur. Her iki halde de şirketin tüm mallarının satılması, alacaklarının tahsil edilmesi veya tahsil edilemeyeceğinin anlaşılması ve mevcutlarla borçların ödenmesi sürecinin tamamlanması gerekmektedir. Tasfiye süreci veya iflas süreci tamamlandığında bu durum Ticaret Sicil Müdürlüğünde tescil ve Ticaret Sicil Gazetesinde ilan ile şirketin hukuki varlığı son bulmuş olur. Limited şirketler bilanço usulüne göre yani yevmiye defteri, kebir defteri ve envanter defteri tutmak zorundadırlar. Bunun yanında karar defteri de tutarlar.

Limited şirketler esas itibariyle şirket genel kurulu tarafından yönetilir. Genel kurul müdürler tarafından toplantıya çağrılır. Olağan genel kurul toplantısı, her yıl hesap döneminin sona ermesinden itibaren üç ay içinde yapılır. Şirket sözleşmesi uyarınca ve gerektikçe genel kurul olağanüstü toplantıya çağrılır. Kanun veya şirket sözleşmesinde aksi öngörülmediği takdirde, seçim kararları dahil, tüm genel kurul kararları, toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğu ile alınır. Önemli kararlar ise temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması halinde alınabilir. Şirketin yönetimi ve temsili şirket sözleşmesi ile düzenlenir. Şirketin sözleşmesi ile yönetimi ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçüncü kişilere verilebilir. En azından bir ortağın, şirketi yönetim hakkının ve temsil yetkisinin bulunması gerekir. Müdürler, kanunların ve şirket sözleşmesinin genel kurula görev ve yetki vermediği bütün konularda görevli ve yetkilidir. Şirket müdürleri İmza Sirküsü ile atacakları imza ile şirketi temsil ederler. Şirket, esas sermaye paylarını içeren bir pay defteri tutar. Ortakların, adları, adresleri, her ortağın sahip olduğu esas sermaye payının sayısı, esas sermaye paylarının devirleri ve geçişleri itibari değerleri, grupları ve esas sermaye payları üzerindeki intifa ve rehin hakları, sahiplerinin adları ve adresleri bu deftere yazılır. Esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır ve tarafların imzaları noterce onanır. Esas sermaye paylarının geçişlerinin tescil edilmesi için, şirket müdürleri tarafından ticaret siciline başvurulur. Şirketin elde ettiği kazançlardan kar payı, sadece net dönem karından ve bunun için ayrılmış yedek akçelerden dağıtılabilir. Kar payı dağıtımına ancak, kanun ve şirket sözleşmesi uyarınca ayrılması gereken kanuni yedek akçelerle, şirket sözleşmesinde öngörülmüş yedek akçeler ayrıldığı takdirde karar genel kurul tarafından verilebilir.

Limited şirket ortakları ticari borçlardan şirkete koymayı taahhüt ettikleri ve şirkete ödemedikleri sermaye borcu ile sınırlı olarak sorumlu olurlar. Limited şirketler ticari borçlarından ve yükümlülüklerin dolayısıyla sadece malvarlığıyla sorumludur. Limited şirket ortakları şirketten tahsil imkanı kalmayan kamu borçlarından şirketteki hisseleri oranında şahsen tüm mal varlıkları ile sorumlu olurlar. Şirketi idare eden müdürler ise şirketten tahsil imkanı kalmayan kamu borçlarının tamamından şahsen tüm mal varlıkları ile sorumlu olurlar

3. ANONİM ŞİRKETLER

Anonim şirketler sermaye şirketleri arasındadır. En az 1 ortak ile olmak üzere ortak sayısında bir sınırlama olmadan istenilen sayıda ortak ile kurulabilirler. Anonim şirketler kurucu ortakların hazırlayacağı esas sözleşmeye göre Ticaret Sicil Müdürlüğüne tescil ve Ticaret Sicil gazetesinde ilan ile kurulur. Daha sonra vergi dairesine vergi kaydı yaptırılır. Vergi kaydının yapılması için bir dilekçe ile şirket esas sözleşmesi, şirket yönetim kurulunun nüfus cüzdan fotokopileri, ikametgah senetleri, işyeri kira sözleşmesi ile vergi dairesine müracaat edilir. Vergi dairesi bir memur aracılığı ile işyerinde yoklama yapar ve anonim şirketin vergi kaydını açar. Bundan sonra Ticaret Odasına mesleki oda kaydı yaptırılır. Anonim şirketlerin kapatılması şirketin ortaklar kurulunun alacağı karar ile tasfiye sürecinin başlatılması ve tamamlanması ile yada iflasının açılması ve tamamlanması ile olur. Her iki halde de şirketin tüm mallarının satılması, alacaklarının tahsil edilmesi veya tahsil edilemeyeceğinin anlaşılması ve mevcutlarla borçların ödenmesi sürecinin tamamlanması gerekmektedir. Tasfiye süreci veya iflas süreci tamamlandığında bu durum Ticaret Sicil Müdürlüğünde tescil ve Ticaret Sicil Gazetesinde ilan ile şirketin hukuki varlığı son bulmuş olur. Anonim şirketler bilanço usulüne göre yani yevmiye defteri, kebir defteri ve envanter defteri tutmak zorundadırlar. Bunun yanında karar defteri de tutarlar.

Anonim şirketler esas itibariyle şirket genel kurulu tarafından yönetilir. Pay sahipleri şirket işlerine ilişkin haklarını genel kurulda kullanırlar. Şirket genel kurul toplantılarında Ticaret Bakanlığının temsilcisi yer alır. Genel kurul, kanunda ve esas sözleşmede açıkça öngörülmüş bulunan hallerde karar alır. Tek pay sahipli anonim şirketlerde bu pay sahibi, genel kurulun tüm yetkilerine sahiptir. Tek pay sahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmeleri için yazılı olmaları şarttır. Genel kurul yönetim kurulu tarafından toplantıya çağrılır. Genel kurul, süresi dolmuş olsa bile, yönetim kurulu tarafından toplantıya çağrılabilir. Tasfiye memurları da, görevleri ile ilgili konular için, genel kurulu toplantıya çağırabilirler. Genel kurul toplantıya, esas sözleşmede gösterilen şekilde, şirketin internet sitesinde ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde yayımlanan ilanla çağrılır. Bu çağrı, ilan ve toplantı günleri hariç olmak üzere, toplantı tarihinden en az iki hafta önce yapılır. Pay defterinde yazılı pay sahipleriyle önceden şirkete pay senedi veya pay sahipliğini ispatlayıcı belge vererek adreslerini bildiren pay sahiplerine, toplantı günü ile gündem ve ilanın çıktığı veya çıkacağı gazeteler, iadeli taahhütlü mektupla bildirilir. Yönetim kurulunun, devamlı olarak toplanamaması, toplantı nisabının oluşmasına imkan bulunmaması veya mevcut olmaması durumlarında, mahkemenin izniyle, tek bir pay sahibi genel kurulu toplantıya çağırabilir. Genel kurullar olağan ve olağanüstü toplanır. Olağan toplantı her faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılır. Bu toplantılarda, organların seçimine, finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, karın kullanım şekline, dağıtılacak kar ve kazanç paylarının oranlarının belirlenmesine, yönetim kurulu üyelerinin ibraları ile faaliyet dönemini ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara ilişkin müzakere yapılır, karar alınır.  Genel kurullar, kanunda veya esas sözleşmede, aksine daha ağır nisap öngörülmüş bulunan haller hariç, sermayenin en az dörtte birini karşılayan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin varlığıyla toplanır. Bu nisabın toplantı süresince korunması şarttır. İlk toplantıda anılan nisaba ulaşılamadığı takdirde, ikinci toplantının yapılabilmesi için nisap aranmaz. Kararlar toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğu ile verilir. Önemli kararlar ise temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun bir arada bulunması halinde alınabilir. Esas sözleşmede aksine herhangi bir düzenleme yoksa, toplantıyı, genel kurul tarafından seçilen, pay sahibi sıfatını taşıması şart olmayan bir başkan yönetir. Başkan tutanak yazmanı ile gerek görürse oy toplama memurunu belirleyerek başkanlığı oluşturur. Gereğinde başkan yardımcısı da seçilebilir.

Şirketin yönetimi ve temsili şirket sözleşmesi ile düzenlenir. Anonim şirketin, esas sözleşmeyle atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş, bir veya daha fazla kişiden oluşan bir yönetim kurulu bulunur. Anonim şirket, yönetim kurulu tarafından yönetilir ve temsil olunur. Yönetim kurulu her yıl üyeleri arasından bir başkan ve bulunmadığı zamanlarda ona vekalet etmek üzere, en az bir başkan vekili seçer. Esas sözleşmede, başkanın ve başkan vekilinin veya bunlardan birinin, genel kurul tarafından seçilmesi öngörülebilir. Yönetim kurulu esas sözleşmeye konulacak bir hükümle, düzenleyeceği bir iç yönergeye göre, yönetimi, kısmen veya tamamen bir veya birkaç yönetim kurulu üyesine veya üçüncü kişiye devretmeye yetkili kılınabilir. Bu iç yönerge şirketin yönetimini düzenler; bunun için gerekli olan görevleri, tanımlar, yerlerini gösterir, özellikle kimin kime bağlı ve bilgi sunmakla yükümlü olduğunu belirler. Yönetim kurulu, istem üzerine pay sahiplerini ve korunmaya değer menfaatlerini ikna edici bir biçimde ortaya koyan alacaklıları, bu iç yönerge hakkında, yazılı olarak bilgilendirir. Yönetim kurulu ve kendisine bırakılan alanda yönetim, kanun ve esas sözleşme uyarınca genel kurulun yetkisinde bırakılmış bulunanlar dışında, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkilidir. Bakanlar kurulu tarafından belirlenen kriterleri taşıyan şirketler ayrıca denetçi bulundurmak zorundadır. Denetime tabi olan anonim şirketlerin ve şirketler topluluğunun finansal tabloları denetçi tarafından, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yayımlanan uluslararası denetim standartlarıyla uyumlu Türkiye Denetim Standartlarına göre denetlenir. Yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu içinde yer alan finansal bilgilerin, denetlenen finansal tablolar ile tutarlı olup olmadığı ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığı da denetim kapsamı içindedir.

Anonim şirketlerde ortakların pay senetleri, hamiline veya nama yazılı olur. Hamiline yazılı pay senetlerinin devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesiyle hüküm ifade eder. Kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebilirler. Hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir. Bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı paylar, ancak şirketin onayı ile devrolunabilir. Esas sözleşme, nama yazılı payların ancak şirketin onayıyla devredilebileceğini öngörebilir. Şirket, senede bağlanmamış pay ve nama yazılı pay senedi sahipleriyle, intifa hakkı sahiplerini, ad, soyad, unvan ve adresleriyle, pay defterine kaydeder. Şirketle ilişkilerde, sadece pay defterinde kayıtlı bulunan kimse pay sahibi ve intifa hakkı sahibi olarak kabul edilir.

Anonim şirket ortakları nakden taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az yüzde yirmibeşi tescilden önce, gerisi de şirketin tescilini izleyen yirmidört ay içinde öderler.  Şirket ortaklarının şirketin ödeyemediği ticari borçlardan ve kamu borçlarından dolayı bir sorumluluğu yoktur. Şirketin yönetim kurulu üyeleri ticari borçlardan dolayı şahsen sorumluluğu yoktur. Ancak yönetim kurulu üyeleri şirketin ödeyemediği kamu borçlarından şahsen sorumlu olurlar. Şirket yönetim kurulu görev dağılımı yapmış ise, burada ödenmeyen kamu borçlarından sorumluluk görev dağılımdaki yetkilere göre belirlenir. Yönetim kurulu; yönetimi bir başka kişiye (ceo) devretmiş ise ödenmeyen kamu borçlarından bu kişi sorumlu olur.   

Buna göre yeni işyeri açacak olanların iş hacimleri çok fazla olmayacak ise kuruluşta şahıs işletmesi olarak işe başlamaları doğru bir tercih olacaktır. İşlerin iyi gitmesi, büyümesi be bir organizasyon halinde işlerin yürütülmesi gerektiğinin anlaşılması halinde mevcut şahıs işletmesi limited şirkete veya anonim şirkete dönüştürülebilir. Şahıs işletmelerini kapatmak çok kolay olduğu için kuruluşta şahıs işletmesi olarak başlamakta fayda bulunmaktadır.

Burada asıl önemli olan husus ise işletmelerin limited şirket olarak mı yoksa anonim şirket olarak mı işletilmesi veya devam etmesi hususu daha çok önem arz etmektedir.

1- Gerek limited şirketler gerekse de anonim şirketler artık bir kişi ile bile kurulabilmektedir.

2- Limited şirketler müdür, anonim şirketler ise yönetim kurulu tarafından yönetilirler. Gerek müdür gerekse de yönetim kurulu tek kişiden oluşabilir.

3- Anonim şirkette ve limited şirkette; ortaklar taahhüt ettikleri sermaye tutarı kadar şirkete sorumludurlar.

4- Anonim şirket hisse devirlerinin, noter huzurunda yapılmasına gerek yoktur. Limited şirkette zorunludur. Anonim şirket hisse devirlerinin Ticaret Sicilinde tesciline ve Ticaret Sicili gazetesinde yayımlanmasına gerek yoktur. Limited şirkette bu zorunluluklar var. Anonim şirkette ortaklar, bastırılmış hisse senedini, ciro edip, senedi o kişiye vermek suretiyle başkalarına kolayca devredebilecekler.

5- Anonim şirketler hisse senedi bastırdıkları için, hisselerini iktisaptan 2 yıl geçtikten sonra satmaları halinde, şirket ortaklarına değer artışından dolayı vergi salınmaz. Ancak limited şirket ortakları vergilendirilirler.

6- Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olmayan ortaklarının kamu borçlarından dolayı sorumluluğu yoktur. Limited şirketlerde ise her ortak hissesi oranında sorumludur.

7- Anonimler halka açılabilir ve ödünç para temini amacıyla tahvil çıkarabilirler.

8- Karar alma nisapları, anonim şirkette daha azdır. Mesela ana sözleşme değişikliği gibi bazı değişiklikleri; esas sermayeyi oluşturan ortakların yarısının toplantıya katılması halinde katılanların oy çokluğuyla karar verilebilir. Limitetlerde böyle değildir.

Bu açıklamalara göre yeni kurulacak işletmelerin ve eskiden kurulan işletmelerin kendilerine en uygun yapılanma şeklinin limited şirket mi yoksa anonim şirket mi olacağına karar verebilirler. Daha profesyonel şekilde işletmelerini yönetmek isteyenlerin anonim şirket şeklinde yapılandırmaları halinde işletmelerini daha kolay yönetebileceklerdir. Ancak ortaklar arasında daha sıkı bağların bulunduğu, ortaklık yapılarının değişmeyeceği işletmelerin ise limited şirket şeklinde yapılanmaları daha uygundur.

“Sermaye kötü bir şey değildir, kötü olan sermayenin kötüye kullanımıdır. Sermaye o ya da bu şekilde kullanılacaktır.” Gandhi