Geçenlerde sorulan bir soru üzerine, bugünkü konuya değinme zarûrîyeti hissettim. Soru, ‘Alaska’nın niçin ABD’ye satıldığı ile ilgiliydi.

Öyle ya… Rusya ile Alaska arasındaki en yakın kara noktaları, birbirine neredeyse elli kilometre kadar yaklaşan bir mesâfede bulunmaktadır. Üstelik bugün için ABD’de üretilen petrol miktarının yaklaşık yüzde yirmi beşi de yine Alaska’dan çıkarılmaktadır.  Kuzey Alaska sâhilinde yer alan ‘Prudhoe Koyu’, Kuzey Amerika’nın en büyük petrol sahası olarak bilinmektedir.

Devletin satış vergisi almadığı gibi, bireysel gelir vergisi de ödemeyen tek eyâleti olan Alaska, balıkçılık ve deniz ürünleri endüstrisi ile turizm gelirleri açısındansa zâten ayrı bir ekonomi… Peki, Rusya, nasıl oldu da elindeki bu değerli coğrafyayı, ABD’ye sattı?

Kırım Savaşı ile Başlayan Süreç

4 Ekim 1853 ile 30 Mart 1856 târihleri arasında cereyan eden Osmanlı - Rus savaşında, Rusların enteresan bir destekçisi vardı; Amerika! Bunun nedeni, güçlü İngiliz ordusunun da Osmanlı Devleti yanında savaşa dâhil olmasıydı. Yâni her iki güç de İngiliz emperyalizmini bir tehdit olarak görüyordu.

Amerika, Rusya’yı Osmanlı Devleti’ne karşı şiddetli bir biçimde desteklemeye başladı. Bu desteğin üzerine, ABD hükûmeti resmî olarak tarafsız olmasına rağmen; Rus askerlerine silah ve benzeri yardımlar gönderdi. Kötü gün dostu olan(!) Amerika, Rusya’yı ağına düşürmüş ve gelen nâçizâne teklifi de geri çevirmemişti.

Ruslar, İngilizlerin desteğindeki Osmanlı Devleti ile karşı karşıya geldiği Kırım Savaşı’nın ardından, çok fazla para kaybetmeye başlamıştı. Kendilerini gelecekte koruyabilmek için paraya ihtiyaçları vardı. Rusya, Alaska’nın gelecekteki herhangi bir savaşta kolayca ele geçirileceğinden korkuyordu. Alaska’daki kaynak eksikliği ve zor yaşam koşulları, onları bu kolonilerini satmaya zorladı. Bu nedenle ‘İmparator II. Alexander’, 1859 yılında, hem İngilizlere hem de Amerikalılara bir teklif götürdü. İlk teklif İngilizlere gitmiş olsa da, İngiltere Başbakanı Alaska teklifini reddetti. Hâliyle Rusya da Amerikalılara daha yoğun bir şekilde yanaşmaya başladı.

Savaştan sonra iflâsa yaklaşan Rusya, Alaska’yı 7,2 milyon dolar karşılığında ABD’ye sattı. Taraflar, o gün için altın ve petrol rezervlerinin varlığından habersizdi. Satın alma işlemi, 30 Mart 1867 târihinde resmen gerçekleşti. ‘Başkan Johnson’ tarafından imzâlandı ve ABD Senatosu tarafından onaylandı. Alaska, Amerika Birleşik Devletleri’ne; 586.412 kilometre kare toprak eklemiş oldu. Yâni ABD, en büyük eyâletine kavuşmuştu...

Amerikalılar, Alaska’nın Rusya’dan satın alınmasını, hâlen Amerikan târihinde devletin aldığı en stratejik kararlardan biri olarak görüyorlar ki; bunda son derece haklılar da. ABD, bu kararla gelecekte, soğuk savaş döneminde kendisi gibi bir başka askerî süper güç olan Rusya’ya karşı da müthiş bir tedbir almış oldu. Bugün de baktığımızda, ABD’nin en önemli hava savunma güçleri, Alaska’da yer almaktadır. Çünkü hemen ‘Bering Boğazı’nın karşısında, Rusya bulunmaktadır.

O dönem için bölgedeki ana faaliyet, kürk ticâretiydi. Rusya, Alaska’yı Amerika’ya satıyordu ve yeraltı zenginliklerini de henüz daha keşfetmemişti. ABD, koloniyi 7,2 milyon dolara; yâni dönüm başına 2 sent ödeyerek, satın almayı başarmıştı. 1867 yılında, dolar kuru; 1 ruble 60 kopekti. Rus Çarı, Alaska’yı 11 milyon 520 bin rubleye satmış oldu. 1867 yılında, çarlığın bütçesi; 10 milyon 933 bin 500 rubleydi. Alaska’nın satışı, bütçe gelirlerinde yalnızca yüzde 2,5’ oranında bir artış sağlamış oldu.

ABD ise açıkçası anlaşmanın en iyi sonucunu almıştı. Satıştan elli yıl sonra, zenginliğine zenginlik demedi. Ayrıca karlı arazide; kereste, somon ve petrol bolluğu mevcuttu. Alaska, ‘Soğuk Savaş’ dönemine gelindiğinde, ABD askeri için hiç kuşkusuz ki; gerçek bir stratejik varlıktı. Alaska, ABD’ye milyarlarca dolarlık bir kazandırmış getirmiş oldu.

18 Ekim 1867 târihinde, Alaska, resmen Amerikan toprağı oldu. Bölgenin resmî olarak devredilmesi, başkent ‘Novo-Arkhangelsk’te gerçekleşti. Amerikan ve Rus askerleri, bayrak direğinin iki tarafında hizâya geçti ve bayrak indirilmeye başladı. Ardından şehrin adı, ‘Sitka’ olarak değiştirildi. Amerikan vatandaşlığına geçmek istemeyen yüzlerce Rus, ticâret gemilerine binip Alaska’dan ayrıldı. 1911 yılından beri, Amerikalılar bu etkinliğin yıldönümünü, ‘Alaska Günü’ ismi ile büyük bir tâtil günü olarak kutlamaktadır.

Esen kalın…