KidzBrain Oyun ve Etkinlik Merkezi Uzman Psikologlarından Nazlı Oral Kaya, Türkiye’de ve dünyada babalığın dönüşümü ve babalığın çocuk gelişimdeki rolüne dair söyleştik.

Öncelikle kendinizden bahseder misiniz? Nazlı Oral Kaya kimdir?

Ben uzman psikolog ve aile danışmanıyım. Özellikle Otizm ile Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu alanlarında çalışıyorum ve ailelere danışmanlık veriyorum. 0-6 yaş, çalışmayı en çok sevdiğim ve ailelerden daha yoğun talep aldığım grup. Çocuklar ve ailelerle çalıştıkça özellikle baba katılımının çocuk gelişimine etkisi araştırma alanıma dönüştü. Hatta bu yüzden yüksek lisans tezimi de babaların ebeveynlik stilleri ve toplumsal cinsiyet eşitliği farkındalıkları üzerine yazdım.

Çocuklukta baba ilgisinin ve varlığının çocuğun ilerleyen yaşlardaki ilişkilerinde temel oluşturduğunu biliyoruz. “Babalığın” önemi nedir?

Babalık annelik ile birlikte çocuğun ihtiyaç duyduğu ve gelişimi için gerekli olan en kritik şeydir. Bir Afrika atasözü “Bir çocuğu yetiştirmek için bütün bir köye ihtiyaç vardır.” der. Bu söz, bir çocuğu büyütmek için ne kadar çok desteğe ve kişiye ihtiyaç olduğunu göstermektedir. Değişen toplum yapısı ile birlikte ailelerin çocuk bakımı için çevreden aldığı destek giderek azalırken bir de çocuğa bakım vermek sadece annenin sorumluluğu olarak görüldüğünde babalık, ebeveynliğin dışında pasif bir rol olarak kalıyor. Oysa biz biliyoruz ki bir çocuğun bakım ve ihtiyaçlarını karşılamak için iki ebeveyn de aktif olarak rol almalı. Çocuk hem anne hem de babanın ihtiyaçlarını karşılayacağını bilmeli.

Baba olmanın psikolojideki karşılığı…

Bu soruyu babalara sorduğumuzda aldığımız cevap çoğunlukla sorumluluk oluyor. Aslında son yıllara kadar baba olmak dendiğinde çoğunluk tarafından anlaşılan şey de buydu. Babalık eşittir çocuk sahibi bir erkek olmak, haliyle daha fazla sorumluluk yüklenmek. Çünkü aileler, toplum ya da medya annelikten bahsederken duyguları ve bakım vermeyi babalıktan bahsederken ise maddi olarak sorumluluğu vurguluyor. Ancak günümüzde babalık kavramı baba olmak ile babalık yapmayı birlikte içeriyor. Babalık yapmak, babanın çocuklarının gelişimi ve ihtiyaçları için yaptıkları tüm ebeveynlik davranışlarını içeriyor.

Babanın çocuk gelişiminde rolü var mı? Babanın fiziksel ya da psikolojik yokluğunun çocuğun gelişimine etkisi nedir?

Babanın çocuk gelişimindeki rolü son yıllarda yapılan erkeklik ve babalık çalışmaları ile daha çok gündemde tutuluyor. Geleneksel babalığın çocuk gelişimindeki yeri daha çok otorite figürü olmaktı. Çocuğun gerektiğinde çekineceği, kurallara uymayı ve kendi davranışlarını kontrol etmeyi öğreneceği kişi olarak görülüyordu babalık. Ancak günümüzde farklı babalık stilleri olduğunu ve fiziksel, sosyal ve duygusal gelişim için baba ile çocuk arasında kurulan güvenli bir ilişkinin çok önemli olduğunu söyleyebiliyoruz. Babalarıyla daha yakın ilişki kurabilen ancak aynı zamanda, kurallar ve sınırlar gibi konularda fikirleri sorulan ve uygulama için işbirliği yapılan çocukların yetişkinlikte, fikirlerini daha iyi ifade edebilen bireyler haline geldiklerini görüyoruz.

Babaların kendi ebeveynleri ile olan ilişkilerinin kendi ebeveynlik yolculuğunda ve çocuğu ile olan ilişkisindeki yansımaları nelerdir?

Özellikle babalar günü gibi günlerde tüm reklamlarda görebileceğimiz bir tema var. Kendi çocuklarıyla yakın bir ilişki kuramayan ama torunlarına daha sıcak davranan babalar. Çalıştığım babaların da paylaştığı ortak bir durum bu. Bazıları “biz babamızdan böyle gördük” diye anlatırken bir grup baba da “benim babamla ilişkim öyle değildi ama ben çocuğum için böylesinin daha doğru olduğunu düşünüyorum” şeklide konuşuyor. Özellikle yeni baba olmuş babalarda bu farkındalığın yüksek olduğunu söyleyebilirim.

Annelerin hep yaptığı ve toplumun da annelere mal ettiği çocuğa ilgi gösterme misyonunu kabul etmiş “ilgili babalık” nedir?

Sizin de söylediğiniz gibi çocukla ilgilenmek annenin görevi olarak görülüyordu. Oysa babalar da ebeveyn ve çocuk bakımını paylaşabilirler. İlgili babalık, babanın çocuğun bakım ve sorumluluğunu üstlendiği, çocuğun gelişimi için fırsat yarattığı ve çocuğuyla yakın bir ilişki kurduğu babalık stilidir. İlgili kavramı burada sadece çocukla oyun oynamak ya da vakit geçirmek gibi davranışları değil özellikle çocuğun ihtiyaç duyduğu bakımı karşılamayı da içeriyor. Çocuğunu banyo yaptırmak ya da veli toplantısına katılmak gibi. İlgili bir babayla büyüyen çocuklar akran ilişkilerinde daha uyumlu ve iletişime açık olabiliyorlar.

Günümüzdeki evrilen babalığı nasıl yorumluyorsunuz? Yeni nesil babalar neler yapıyor?

Özellikle yeni çocuk sahibi olmuş babaların bir dönüşümde olduğunu görebiliyoruz. Kendi babalarından bu kadar yakın bir ilişki görerek büyümemiş olsalar bile, çocuklarıyla oyun oynayan, kıyafetlerini giydiren, çocuklarının istek ve ihtiyaçlarına duyarlı bir yeni nesi babalık gelişiyor. Çocuk gelişimi ile ilgili kitapları ya da bu alandaki uzmanları takip ediyorlar. Benim dikkatimi çeken bir diğer yenilik ise özellikle sosyal medyada çocuklar ile ilgili paylaşım yapan baba sayısının artması. Çocuklar hakkında konuşmanın sadece annelerin yaptığı bir şey olmaktan çıkması ve ilgili babaların görünür olması bence çok önemli.

Yeni nesil babalara önerileriniz nelerdir?

Yeni nesil babalar, çocukları için kendilerini geliştirmenin ve onlarla yakın ilişki kurmanın önemini zaten biliyorlar. Bu yüzden çok mutluyum. Ben öneri olarak bir hatırlatmada bulunmak isterim. Çocuk bakımında özellikle ilk yıllarda annenin duygusal olarak tükenmişliği çok karşılaştığımız bir durum. Bu dönemde tabii ki kendi aile dinamiklerine uygun olarak, bir baba-çocuk zamanı planlayabilirler. Bu elbette anne-çocuk zamanı da olabilir. Bu zamanda ebeveynlerden biri çocuğuyla kaliteli zaman geçirip daha yakın bir ilişki kurarken diğer ebeveyn kendisine ve sevdiği şeylere vakit ayırabilir. Böylece anne baba kendi ihtiyaçlarını karşılamak için vakit bulur ve anne babalık yapmak için gereken enerjiye sahip olabilir.